Ölçek Uyarlamada Metodoloji Sorunu: Yönetim ve Örgüt Alanında Uyarlanan Ölçekler Üzerinden Bir Araştırma

Abstract

Bu çalışmada; yanlılık, denklik ve ölçek uyarlama çalışmalarında uygulanması gerekli olan hususlara açıklık getirilmesi; yönetim ve örgüt alanında, yabancı dilde geliştirilmiş ölçeklerin Türkçe'ye uyarlanması çalışmalarında hâlihazırda nasıl bir uygulama izlendiğinin tespit edilmesi ve bu çalışmalar için bazı öneriler getirilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda, 2010-2015 yılları arasında yönetim ve örgüt alanında yapılmış olan ölçek uyarlama çalışmaları (n=45) içerik analizi ile incelenerek ölçek uyarlama çalışmalarında genel eğilimler ve uygulamalar tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular neticesinde; ölçek uyarlama çalışmalarındaki uygulamaların, araştırmacılar arasında büyük ölçüde farklılıklar gösterdiği ve ölçek uyarlama çalışmalarında ortak bir metodoloji takip edilmediği tespit edilmiştir. Çalışmada, ölçek uyarlama çalışmalarında metodoloji birliği sağlamak ve hatalı uygulamaları en az düzeye indirgemek amacıyla ölçek uyarlaması yapan araştırmacılar için öneriler sunulmuştur.

Koroner arter hastalarında Kalp Yaşam Kalitesi Ölçeği’nin Türkçeye uyarlama çalışması

“…Ölçek maddelerinin kapsam geçerliğini belirlemek için sekiz uzmanın (iki kardiyoloji asistanı, altı hemşire öğretim üyesi) görüşüne sunulmuştur. [24] Uyarlanan ölçeğin faktör yapısı orijinal ölçeğin faktör yapısı ile karşılaştırılmakta, benzerlikler ve ayrılıklar gözlenmektedir. Bir ölçeğin başka bir dile uyarlanması sonucu o ölçeğin faktör yapısının çok fazla değişmemiş olması beklenmektedir.…”

“…[29] Doğrulayıcı faktör analizi, incelenen kavramların veri tarafından doğrulanıp doğrulanmadığı, kuramsal evrende varsayılan ilişkilerin görgül gözlem sonucu elde edilmiş veri setinde de var olup olmadığını anlamak için uygulanmaktadır. [24,32]…”

“…Madde bütün ölçek korelasyonları ölçeğin toplam puanları ile her bir maddeye ait puanların korelasyonunun hesaplanması olup, korelasyon katsayısı 0.30'un altında olan maddelerin ölçekten çıkarılması önerilmektedir. [24] HeartQoL-TR Ölçeği'nin korelasyon katsayıları 0.…”

Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarındaki sorunlar ile yazım ve değerlendirilmesi

“…Ölçek geliştirme/uyarlama sürecine ilişkin yapılan hatalara ilişkin ülkemizde pek çok çalışma bulunmaktadır (Acar Güvendir ve Özer Özkan, 2015;Bayık ve Gürbüz, 2016;Çüm ve Koç, 2013;Delice ve Ergene, 2015;Deniz, 2007;Erkuş, 1999, 2000a, 2000b, 2004, 2010, Gözüm ve Aksayan, 2003Karakoç ve Dönmez, 2014;Öztürk, Eroğlu ve Kelecioğlu, 2015). Bu çalışmalara tek tek değinilmeyecektir; çünkü tümünde benzer hatalar olduğu saptanmıştır.…”

The Use of Exploratory and Confirmatory Factor Analyses: A Document Analysis

“…Böylece, teorik olarak sıkça üzerinde durulan AFA ve DFA'nın pratikte nasıl uygulandığına yönelik önemli bulguların elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu genel amaç bağlamında, daha önce ölçek geliştirme ve uyarlama (Acar-Güvendir veÖzer-Özkan, 2015;Bayık ve Gürbüz, 2016;Çüm ve Koç, 2013;Delice ve Ergene, 2015;Erkuş, 2016;Gül ve Sözbilir, 2015;Şahin ve Boztunç Öztürk, 2018;Öztürk, Eroğlu ve Kelecioğlu, 2015) ve faktör analizi süreçlerini inceleyen(Thompson ve Daniel, 1996;Worthington ve Whittaker, 2006) sınırlı sayıda araştırmaya rastlanmıştır. Bu araştırmalarda, Social Science Citation Index'te (SSCI) yer alan makaleler, araştırmaların bir örneklemi veya sadece analiz süreçlerinin nasıl gerçekleştirileceği ele alınmıştır.…”