PORÓWNANIE WŁAŚCIWOŚCI FUNKCJONALNYCH GLUTENU Z PSZENICY SAMOPSZY I PSZENICY ZWYCZAJNEJS t r e s z c z e n i e Badano skład frakcyjny białek mąki z ziarna samopszy (Triticum monococcum L. ssp. monococcum) odmiany Svenskaja, Terzino i Tifi oraz pszenicy zwyczajnej (T. aestivum L. ssp. aestivum) odmiany Figura oraz właściwości reologiczne glutenu wymytego z tych mąk. Skład frakcyjny białek mąki z samopszy i pszenicy zwyczajnej oznaczono metodą ekstrakcji trójstopniowej. Białka glutenowe stanowiły od 79,9 (Terzino) do 81 % (Tifi) układu białkowego mąki z samopszy i wykazały całkowitą zdolność dyspergowania. Wyznaczono spektra mechaniczne glutenu w zakresie 0,001 -200 rad/s, w temperaturze 20 C. [4,28,29] oraz pozyskania ziarna konsumpcyjnego o potencjalnie większej zawartości składników biologicznie czynnych, korzystnych w żywieniu człowieka, niż wynosi ich zawartość w ziarnie pszenicy zwyczajnej [4,15,17,20,21,25,26].Mąka z samopszy ma niską wartość wypiekową, co oznacza, że konieczne jest dostosowanie procesu prowadzenia ciasta i wypieku pieczywa do specyfiki tego surowca [1,10,13,30]. Jednym z czynników determinujących właściwości technologiczne mąki z samopszy jest skład frakcyjny zespołu białek glutenowych i determinowane przez ten czynnik właściwości fizykochemiczne matrycy glutenowej. Jeżeli badaniom składu frakcyjnego białek samopszy poświęcono wiele uwagi [3,8,30], to nadal niepoznane pozostają podstawowe właściwości reologiczne glutenu z samopszy.Celem pracy było scharakteryzowanie właściwości reologicznych glutenu z samopszy za pomocą metody reologii oscylacyjnej z uwzględnieniem wpływu składu frakcyjnego układu białek glutenowych na lepkosprężystość matrycy glutenowej. Ziarno obu gatunków pszenic przemielono na mąkę w młynie laboratoryjnym Brabender, model Quadrumat Senior. Na dobę przed przemiałem wilgotność prób ziarna przeznaczonych do przemiału doprowadzono do poziomu 14,75 %.
Materiał i metody badańWilgotność surowców oznaczano metodą suszarkową wg Polskiej Normy [19]. Zawartość białka w surowcach oznaczano metodą Kjeldahla stosując przelicznik N5,7. Dokonano ogólnej charakterystyki technologicznej otrzymanych mąk laboratoryjnych, oznaczając liczbę sedymentacyjną wg Zeleny'ego, wydajność i rozpływalność glutenu oraz liczbę opadania.Określano skład frakcyjny układu białkowego mąki z samopszy i pszenicy zwyczajnej, posługując się metodą ekstrakcji trójstopniowej wg Coatesa i Simmondsa [9] w modyfikacji Jankiewicza [14], wyodrębniając ekstrakt albumin i globulin w 0,01 M buforze pirofosforanowym o pH 7,0, ekstrakt prolamin w 0,05 M kwasie octowym oraz ekstrakt glutelin w 0,1 M NaOH.Właściwości reologiczne glutenu z samopszy i pszenicy zwyczajnej badano za pomocą reometru oscylacyjnego o kontrolowanym naprężeniu firmy Rheometric Scientific, model DSR 500, stosując geometrię pomiarową stożek-płytka (średnica stożka 25 mm, kąt rozwarcia 0,1 rad, szczelina pomiarowa 0,056 mm). Pomiary pro-
PORÓWNANIE WŁAŚCIWOŚCI FUNKCJONALNYCH GLUTENU Z PSZENICY SAMOPSZY…81 wadzono w temp. 20 ± 0,1 ºC. Próbki gluten...