Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Kalıplaşmış Söz Varlığı Açısından İncelenmesi

Abstract

ÖzetAraştırmanın amacı, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında MEB Talim Terbiye Kurulu tarafından tüm Türkiye'de okutulması tavsiye edilen Türkçe ders kitaplarındaki okuma, dinleme/izleme ve serbest okuma metinlerinin kalıplaşmış söz varlığı açısından incelenmesidir. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi ile yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan toplam 320 metin oluşturmuştur. Bunlardan 192'si okuma, 64'ü dinleme/izleme ve 64'ü serbest okuma metnidir. Elde edilen veriler betimsel analiz ile çözümlenmiştir. Bulgular tablolar ile gösterilmiş ve yorumlanmıştır. Araştırmanın sonucunda, incelenen sekiz kitapta 2981 kalıplaşmış söz varlığı unsuru tespit edilmiştir. Bu kalıplaşmış söz varlığı unsurlarından 1728'i deyim, 802'si ikileme, 425'i kalıp söz ve 26'sı atasözüdür.

Âşık Veysel Şiirlerinin Kullanıldığı Söz Sanatları Öğretimi Etkinlik Örnekleri

“…Bu çalışmaların odak noktası genellikle Türkçe ders kitaplarıdır. Yaman (2022) ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinleri, Keskinoğlu ve Ökten (2021) ise metinlerdeki metaforlarla söz sanatlarının öğretimini incelemiştir. Aslan, Doğan Güldenoğlu ve Altuntaş (2018) ders kitaplarındaki etkinlik ve soruları ele almışlardır.…”

Vocabulary in the Secondary School Turkish Textbooks: Proper Names

“…"Türk" kelimesinden sonra kitaplarda en çok tekrarlanan ve "kişi ad ve soyadları" kategorisinde ilk sırada yer alan isim "Mustafa Kemal (Atatürk)" olmuştur (f=107). Farklı öğretim programlarına göre hazırlanan Türkçe ders kitaplarının söz varlığını araştıran birçok çalışmada da (Apaydın, 2010;Arslan-Kutlu, 2006;Baldan, 2009;Büyükhellaç, 2014;Ceran vd., 2020;Ekmen, 2009;Kargın, 2019;Öz, 2012;Şimşek, 2021;Turhan, 2010;Uludağ, 2010) "Atatürk" adının kişi adları kategorisinde ilk sırada yer aldığı tespit edilmiştir. Bu sonucun ortaya çıkmasında 2006 Türkçe Öğretim Programı'nda "Atatürk", 2015 ile 2019 Türkçe Öğretim Programlarında "Millî Mücadele ve Atatürk" temalarının ders kitaplarında yer alması gereken zorunlu temalar olarak belirlenmesinin etkili olduğu söylenebilir.…”

“…Dil bilim araştırmalarında konuyla ilgili uzmanların dikkatini çeken ve günlük hayatın hemen her alanında karşımıza çıkan özel adlar, Türkçe ders kitaplarının söz varlığını tespit etmeyi amaçlayan pek çok araştırmada (Akın, 2018;Apaydın, 2010;Arslan-Kutlu, 2006;Büyükhellaç, 2014;Ceran vd., 2020;Ekmen, 2009;Kargın, 2019;Öz, 2012;Şimşek, 2020;Şimşek, 2021;Turhan, 2010;Uludağ, 2010;Yavuz, 2020) incelendiği gibi farklı türlerde kaleme alınmış edebiyat eserlerinin söz varlığını belirlemek için yapılan araştırmalara da (Akbulut, 2018;Akın & Kavruk, 2018;Aksakallı, 2015;Baş, 2012;Burgaz, 2015;Demir, 2019;Ergüzel & Kirik, 2012;Eruz, 2006;Kılıç, 2019;Kılınç, 2020;Kılınçarslan, 2009;Kır, 2009;Parlak-Kalkan, 2013;Şen, 2019;Uluçay, 2014;Yolcu, 2018) konu olmuştur. Ancak Türkçe ders kitapları üzerine yapılan araştırmalarda özel adların sadece liste şeklinde sunulduğu, herhangi bir sınıflandırmaya gidilmediği belirlenmiştir.…”