Osmanlı Devleti’nde Bir Dünya Tarihi Deneyimi: Mizancı Mehmed Murad Ve Tarih-i Umumi’si

Abstract

Öz: Evrensel tarih ya da dünya tarihi gibi geniş ölçekli çalışmaların Osmanlı tarihyazımında farklı bir yeri ve önemi vardır. Tarih-i Umumi ya da değişik isimlerle yazılan dünya tarihleri, Osmanlı Devleti'ni bütünsel bir yaklaşım içinde değerlendirirken, dünyanın diğer devlet ve toplumlarıyla karşılaştırma imkânı da vermektedir. Diğer coğrafya ve toplumların nasıl algılandığı ve analiz edildiğinin, buna karşın Osmanlı'nın bu dünya içinde nereye ve nasıl konumlandırıldığının izleri de bu eserlerde görülebilir. Mizancı'nın Tarih-i Umumi'si bu noktada önemli bir fırsat sunmakta, Osmanlı dünya tarihçiliğinin XIX. yüzyıldaki dönüşümüne örnek teşkil etmektedir. Diğer yandan, milliyetçi düşünce ve girişimlerin hızlandığı ve milli kimliklerin etkili olmaya başladığı bir dönemde Mizancı'nın evrensel bir bakış açısı sunması da incelenmeye değerdir.