Özel Eğitim Aktörlerinde Etik ve Etik Davranışlar

Abstract

Özel eğitim, birey merkezli bir eğitimdir. Öncelikle birincil aile yakınları (anne, baba, kardeş, yakın akrabalar vb.), öğretmenler, akranlar, okul yöneticileri, aileler, uzmanlar ve ilgili kurum ya da kuruluşlar olarak geniş bir yelpazede iş birliğiyle çalışılması gereken bir alandır. Gerçekleştir- ilen eğitim ve özel düzenlemeler sürecinde bireyin eğitim ve öğretim yaşantısında önemli rol oynayan tüm bu paydaşların rollerini ve sorumluluklarını yerine getirirken birtakım etik davranışlar sergilemeleri beklenir ve bu davranışlar oldukça da kritik bir konudur. Öğretmenlik mesleği genel yeterlikler ve alan yeterlikleri konusunda iyi olmak ve aynı zamanda mesleki etik davranışlar sergileyebilmek öğretmenlik mesleğinin profesyonel bir gelişim göstergesidir. Dolayısıyla özel eğitim alanındaki öğretmenlere yönelik yeterliklerin oluşturulmuş olmasına rağmen meslek hayatı boyunca uyulması gereken standart etik ilkeler günümüzde yeni tartışıl- maya başlanmıştır. Bu önem ve gereklilik nedeniyle bu çalışmada, 2005-2022 yılları aralığın- da özel eğitim alanyazınında önemli rol oynayan aktörlere yönelik gerçekleştirilen betimsel ve uygulamalı araştırmaların sistematik olarak değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Değerlendir- ilen araştırmalar doküman analizi/ belge inceleme olarak değerlendirilmiştir. Ulaşılan araştır- malar temel özellikleri, yöntem ve bulgulara ilişkin özellikleri başlıklarıyla kategorileştirilmiş ve betimsel olarak analiz edilmiştir. Geçerlik ve güvenirlik çalışması özel eğitim alanında dok- tora tez sürecinde olan bir öğretim elemanına tarafından gerçekleştirilmiştir. Araştırmalarda genel olarak; öğretmen eğitim programları ve öğretmen yeterlikleri, gizlilik sorunları, stigma/ damgalama/etiketleme, yerleştirme kararı ve yerleştirmedeki uyarlamalar, bilimsel stratejiler ve müdahaleler, paydaşlar arası sorumlulukların paylaşılması, hizmetlerin sunumu, yöneticil- erin desteklenmesi, kurumsal tepkisizlik ve kaynakların sağlanması ve/veya eşit olarak dağıtıl- ması konuları dikkat çekmektedir. Bu değerlendirmeler sonucunda özel eğitim alanında tüm paydaşlara yönelik etik ilkeler konusunda bilgilendirici eğitimler verilmesi ve alan araştırma- larında etik kurallar dikkate alınarak yapılması ve yaygınlaştırılması önerilebilir.