Özel Eğitimde Akran Zorbalığı: Öğretmen Görüşlerine Dayalı Nitel Bir Çalışma

Abstract

İlkçağlardan itibaren yetersizliği olan bireylere karşı olumsuz davranış ve tutumların varlığı göze çarpmaktadır. Eğitim anlayışında meydana gelen bazı değişiklikler ve yetersizliği olan bireylerin ailelerinin hak arayışları sonucunda günümüzde bu bireylere karşı var olan bu olumsuz davranış ve tutumların oldukça azaldığı görülmektedir. Ancak tüm bu gelişmelere rağmen özel gereksinimli öğrenciler hala zorba davranışlarla karşılaşmaktadır. Özel gereksinimli öğrencilerin yaşamış oldukları zorba davranışların her yönüyle bilinmesinin akran zorbalığının önüne geçilebilmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Buradan yola çıkılarak bu araştırmanın amacı yetersizliği olan öğrencilerin yaşamış oldukları akran zorbalıkları ile ilgili özel eğitim öğretmenlerinin görüşlerini incelemektir. Nitel araştırma yaklaşımlarından durum deseni kullanılan bu araştırmaya özel eğitim öğretmenliği yapmakta olan 20 öğretmen katılmıştır. Araştırmanın verileri görüşme formu ve anket aracılığıyla toplanmıştır. Betimsel analiz yoluyla analiz edilen veriler tema ve alt temalar oluşturularak sunulmuştur. Araştırmanın sonucunda özel gereksinimli öğrencilerin sıklıkla zorba davranışlarla karşılaştıkları ve genellikle bu davranışlarda kurban rolünde oldukları görülmüştür. Zorba davranışlar ile mücadele konusunda normal gelişim gösteren öğrencilere, bu öğrencilerin ailelerine, öğretmenlere ve diğer okul personeline farkındalık, empati, davranış değiştirme konularında bilgilendirici çalışmalarının yapılması önerilmektedir.

Kaynaştırma Eğitimine Devam Eden I. ve II. Kademede Öğrenim Gören Özel Gereksinimli Öğrencilerin Okul Ortamlarında Maruz Kaldıkları Zorba Davranışların Belirlenmesi: Öğretmen Formu

“…Ülkemizde de akran zorbalığı konusuna 2017 tarihinden sonra daha fazla yer verilmekle birlikte özel eğitim alanında akran zorbalığı konusunda sınırlı sayıda çalışma olduğu bildirilmiştir (Korkmaz, Erkin ve Atbaşı, 2021). Yapılan çalışmalarda da kaynaştırma öğrencilerinin normal gelişim gösteren akranlarına göre daha fazla akran zorbalığına maruz kaldıkları (Eroğlu ve Kılıç, 2020;Özdemir, 2020;Terzioğlu, 2022) bulunmuştur. Öte yandan ülkemizde özel gereksinimli öğrencilerin okul ortamlarında maruz kaldıkları akran zorbalığını belirlemek amacıyla ağırlıklı olarak nitel araştırmalar aracılığıyla, öğretmen görüşlerinin alındığı çalışmalar yapıldığı (Cincioğlu ve Ergin, 2023;Sarı ve Pürsün, 2019;Terzioğlu, 2022;Ünal, 2017;Yılmaz ve Malkoç 2020) görülmektedir.…”

“…Türkiye'de yapılan diğer çalışmalarda kaynaştırma öğrencilerinin grup çalışmalarında arkadaşları tarafından tercih edilmedikleri (Kabasakal, Girli, Okun, Çelik ve Vardarlı, 2008), zihin yetersizliği ve otizm spektrum bozukluğu olan öğrencilerin çoğunlukla sınıfta öğretmeninin olmadığı zamanlarda sınıf arkadaşları tarafından zorbalığa uğradıkları (Eroğlu ve Kılıç, 2020) görülmüştür. Akran zorbalıklarına ilişkin özel eğitim öğretmenlerinin görüşleri başka bir çalışmada ise öğretmenler özel gereksinimli öğrencilerin en çok normal gelişim gösteren akranları tarafından zorbalığa uğradığını ve tanısı olmayan akranlarıyla kıyaslandığında daha çok zorbalığa uğradıklarını bildirmişlerdir (Terzioğlu, 2022). Bu sonuçlar kaynaştırma yoluyla eğitimin, özel gereksinimli öğrenciler için beklenen yararları açısından özellikle de iletişim ve sosyal becerilerin kazanımı açısından düşündürücüdür.…”

Özel Eği̇ti̇m Gerekti̇ren Bi̇reylerde Akran Zorbaliğinin Öğretmen Görüşleri̇ne Göre Beli̇rlenmesi̇ (Kktc Örneği̇)

“…Araştırmada, Terzioğlu (2022) tarafından geliştirilen anket formu kullanılmıştır. Bu anket, 4 soru 3'lü Likert tipi ve 14 çoktan seçmeli sorudan oluşmaktadır.…”

“…Bu anket, 4 soru 3'lü Likert tipi ve 14 çoktan seçmeli sorudan oluşmaktadır. Terzioğlu (2022) tarafından yapılan güvenirlik sonucu %100 olarak bulunmuştur. Çalışmada yapılan uzman görüşleri çerçevesinde ankette 4 çoktan seçmeli soru anketten çıkarılmıştır.…”

“…Bu zorbalıkların çoğu zaman tipik gelişim gösteren akranları (Gümüş Selek, Demir Küçükköseler & Duran, 2022) tarafından gerçekleştirildiğini göstermektedir (Rose vd., 2012;Malecki vd., 2020). Bu bulgular ise çalışmanın bulguları ile (Terzioğlu, 2022) paralellik göstermektedir. Araştırmanın diğer bir etkileyici sonucu ise özel eğitim gerektiren öğrencilerin en çok kendileri gibi tanı almış akranları tarafından zorbalığa uğramadıkları yönündedir.…”