Pathomorphology of the carcinomas

Abstract

Raki (carcinomata) wywodzą się z tkanki nabłon-kowej (textus epithelialis s. epithelium -pochodnej ekto-endo-i mezodermy), reprezentowanej przez nabłonek pokrywający (wyściełający) i nabłonek gruczołowy, a stanowiący ok. 60% wszystkich komórek ustroju, lub powstają z komórek różnicujących się w tym kierunku (14,16,17). Zwane są także nabło-niakami złośliwymi (epitheliomata s. epitheliomas maligna) i powstają z tkanki, której komórki zdolne są do rozmnażania, co oznacza, że nie tworzą się z komórek dojrzałych (pomitotycznych). Cechą charakterystyczną nowotworów złośliwych jest anaplazja, czyli dosłownie "krok wstecz", ale aktualnie nie jest ona uważana za etap w transformacji nowotworowej, gdyż nowotwory powstają raczej z komórek macierzystych obecnych w ich tkance wyjściowej. Wiele nieprawidłowości obserwowanych w funkcjonowaniu wspomnianych komórek usposabia je do kancerogenezy, np. stan ich niezróżnicowania czy zdolność do proliferacji. Program różnicowania nowotworowego odbywa się na poziomie DNA, RNA i białek, i znajduje odzwierciedlenie w fenotypie komórek. Z reguły kierunek różnicowania jest zgodny z tkanką wyjściową nowotworu, chociaż czasem kierunek ten nie odpowiada tkance macierzystej, przynajmniej w niektórych strefach nowotworu (14). Przykładem mogą być raki wywodzące się z komórek neuroendokrynnych wydzielające hormony polipeptydowe lub aktywne aminy. Odmienne różnicowanie może także manifestować się produkcją ektopową hormonów przez komórki raka, np. raka oskrzeli, mimo że nie ma on pochodzenia neuroendokrynowego. Atypowe różnicowanie prowadzi również do powstania nowotworów mieszanych, np. włókniakogruczolaka, gruczolaka wielopostaciowego ślinianki (nabłonkowo-mioepitelialnego) czy potworniaka. Z punktu widzenia histogenetycznego uważa się także, że rak mógłby być określany ogólnym mianem zygotema malignum (28). Z kolei raki niezróżnico-wane (anaplastyczne) powstają raczej wskutek braku różnicowania komórek macierzystych aniżeli odróż-nicowania komórek wyspecjalizowanych; są więc wyrazem niezdolności do różnicowania i dojrzewania, ale z zachowaną możliwością do proliferacji (13). Różnicowanie raków dokonuje się w oparciu o badania morfologiczne w mikroskopie świetlnym, mikroskopie elektronowym, metodą immunocyto(histo)chemiczną oraz metodą biologii molekularnej. Do podstawowych markerów związanych z różnico-waniem się komórek nabłonka zalicza się: cytokeratyny, EMA (epithelial membrane antigen -naskórkowy