Pedagogika ekologiczna w czasach antropocenu i antropocentryczna narracja w podręcznikach szkolnych

Abstract

Wyzwania ekologiczne ery antropocenu stanowią ważny obszar myślenia i działania pedagogicznego. Pedagogika, będąc nauką teoretyczno-praktyczną, wnosi również istotny głos do szeregu debat i dyskursów ekologicznych obecnych w naukowej rzeczywistości. W obrębie powstałej na gruncie pedagogiki społecznej subdyscypliny, jaką jest pedagogika ekologiczna, już początkowo rozwijano prace, które dotyczyły głównie koncepcji wychowania do środowiska, z odpowiedzialnością jednostki za środowisko przyrodnicze na pierwszym planie. Dzisiaj, w dobie antropocenu przed pedagogiką ekologiczną i badaczami stoją zadania oparcia filozoficznych podstaw wychowania i kształcenia na etyce środowiskowej. Stąd celem artykułu jest rekonstrukcja odmian etyki środowiskowej występującej w treściach nauczania wybranych przedmiotów szkolnych, a dotyczących edukacji ekologicznej. Analiza treści 12 podręczników szkolnych (z wykorzystaniem klucza kategoryzacyjnego) do wybranych przedmiotów z lat 2018–2022 ukazuje zdecydowaną dominację antropocentrycznej narracji, jeśli zestawimy to z innymi wersjami ekoetyki (biocentryczna, ekocentryczna). Wskazane byłoby zatem wprowadzanie kształcenia ekofilozoficznego do edukacji formalnej i dopuszczenie alternatywnych biocentrycznych i ekocentrycznych narracji. Tekst podejmuje tematykę interdyscyplinarną z zakresu filozofii, pedagogiki i biologii.