Prezentowane opracowanie dedykowane jest prof. Jerzemu Paryskowi z okazji Jego 80. urodzin i poświęcone przeglądowi koncepcji systemowych, zajmujących znaczące miejsce w dorobku naukowym Jubilata, z uwzględnieniem Jego wkładu w rozwój tych koncepcji. Chodzi przede wszystkim o autorski model systemu środowiska życia człowieka, który wraz z upływem czasu ewoluował i stawał się inspiracją dla innych badaczy, a także o rozwijane przez prof. Paryska systemowe ujęcia miasta, wśród których wyróżnić można koncepcję terytorialnego systemu społecznego miasta, ekologicznego modelu systemu miasta oraz organicystyczną koncepcję miasta, w szczególności w zakresie takiej cechy żywego organizmu, jaką jest życie miasta. Wart podkreślenia jest fakt, iż na osiągnięciach prof. Jerzego Paryska w tym zakresie wzorują się kolejne pokolenia badaczy, rozwijając wypracowane i przyjmowane przez Profesora ujęcia oraz poszukując dla nich praktycznego zastosowania.U podstaw analizy systemowej, rozumianej jako opis i wyjaśnianie przedmiotów oraz zjawisk w kategoriach systemowych, leży teza podejścia całościowego, tj. holizmu, głosząca pierwotność poznawczą wiedzy o całości w stosunku do wiedzy o poszczególnych częściach. Przez pojęcie systemu rozumie się zbiór wzajemnie na siebie oddziałujących elementów, tworzących całość, pozostającą w pewnej zależności od otoczenia 1 . Tak rozumiany system charakteryzuje funkcjonalność, wynikająca z trwałości i regularności powiązań sprawiających, że nie można ich zmienić lub usunąć tak, aby nie zareagowała całość. Ujmowanie zjawisk w kategoriach systemowych wydaje się istotną cechą współczesnego podejścia badawczego w szeregu dyscyplin biologicznych, technicznych, a także społecznych 2 .Pierwotnie pojęcie systemu odnoszono do środowiska i organizmu. Na holistyczny charakter organizmów i zależności, jakie występują między właściwościami i funkcjonowaniem jego części oraz ich wpływem na funkcjonowanie organizmu jako całości, zwracano uwagę już wcześniej. Dopiero jednak Ludwig von Bertalanffy w latach pięćdziesiątych XX w. sformułował ogólną teorię systemów. U podstaw tej teorii legło założenie, że właściwości i sposób funkcjonowania wyżej zorganizowanych całości nie są prostą sumą właściwości i sposobu funkcjonowania ich części 3 . Generalizacja pojęcia systemu umożliwiła jego relatywizację, polegającą na rozszerzeniu przedmiotów, do których można je stosować 4 .Ogólna teoria systemów traktowana jest jako pewna metateoria, która w stosunku do różnych dziedzin nauki i sytuacji problemowych przyjmować może odmienne formy szczegółowe. Ze względu na swój charakter teoria ta ma zastosowanie do wszystkich systemów, uwzględnia cechy wspólne dla wszystkich systemów oraz zawiera pewne ogólne zasady metodologiczne, co świadczy o jej uniwersalności 5 . Dorobek wypracowany w ramach podejścia systemowego może być postrze-