Podstawy ontologiczne i epistemologiczne dziedziny empirycznej geografii w świetle ontologii Johna Searle’a (artykuł dyskusyjny)

Abstract

Artykuł dotyczy sytuacji metodologicznej geografii (nauk geograficznych) w odniesieniu do podstaw ontologicznych jej dziedziny empirycznej oraz statusu uzyskiwanej wiedzy geograficznej (aspekt epistemologiczny). Refleksja prowadzona jest w tradycji filozofii analitycznej, z wykorzystaniem osiągnięć metodologii ogólnej. Wykorzystano w niej założenia ontologii społecznej Searle’a, w tym jego trzy kryteria analityczne. Posłużyły one do określenia natury dziedziny empirycznej geografii (aspekt ontologiczny) oraz możliwości jej opisu przy użyciu określonego typu zdań (sądów) (aspekt epistemologiczny). Kryteria te objęły następujące rozróżnienia: (1) cechy własne versus cechy nadane (funkcje) bytów składających się na dziedzinę empiryczną geografii; (2) sposób istnienia tych bytów w świecie: ich ontologiczny obiektywizm versus ontologiczny subiektywizm; (3) rodzaje zdań opisujących byty tworzące dziedzinę empiryczną geografii: epistemologiczny obiektywizm versus epistemologiczny subiektywizm. Wyniki analizy pozwoliły na sformułowanie trzech głównych wniosków, na które złożyły się: (1) „dowód ontologiczny” uzasadniający podział dziedziny empirycznej geografii na geografię świata przyrody (fizyczną) i geografię świata stworzonego przez człowieka (społeczno-ekonomiczną); (2) ontologiczny podział bytów tworzących dziedzinę empiryczną geografii na byty istniejące obiektywnie i byty istniejące subiektywnie, uzasadniający wyodrębnienie się dwóch modeli metodologicznych stosowanych w geografii człowieka (społeczno-ekonomicznej): naturalistycznego – jego dziedzinę stanowią byty istniejące obiektywnie – i humanistycznego, którego dziedzinę stanowią byty istniejące subiektywnie; (3) postulat o konieczności nadania całej wiedzy geograficznej statusu wiedzy epistemicznie obiektywnej.