Podzielona lojalność: radykalizacja polityczna menonitów w Wymyślu Niemieckim w międzywojennej Polsce (1918-1939)

Abstract

Poprzez analizę upolitycznienia menonitów z Wymyśla Niemieckiego na Mazowszu w latach 20. I 30. XX wieku, w artykule kwestionuje się powszechne, błędne przekonanie, że menonici byli apolityczni. W rezultacie trudnych warunków ekonomicznych po wielkim kryzysie oraz coraz bardziej autorytarnej i nacjonalistycznej polityki rządu polskiego w latach 30. XX wieku, menonici z Wymyśla Niemieckiego, jako niemieckojęzyczna mniejszość etniczna w Polsce czuli się coraz bardziej izolowani i dyskryminowani. Sytuacja, w jakiej się znaleźli zmusiła ich do opowiedzenia się za jedną z dwóch opcji: lojalności wobec polskiego rządu lub poszukiwania wsparcia wśród niemieckich partii politycznych działających w Polsce. Sytuacja polityczna w Polsce w latach 1936-1939 sprawiała, że działalność agenturalna III Rzeszy trafiała na podatny grunt. Część menonitów w poczuciu zagrożenia działaniami rządu sanacyjnego, a związanego z ograniczeniem praw obywatelskich, zwróciła się o wsparcie do niemieckich nacjonalistycznych i pronazistowskich partii politycznych (w tym NSDAP). Niektórzy stali się aktywnymi członkami tych organizacji, co sprawiło, że władze II RP zaczęły postrzegać menonitów z Wymyśla Niemieckiego jako zagrożenie. Aktywni politycznie menonici objęci zostali nadzorem policyjnym i prowadzono wobec nich działania wywiadowcze. W wyniku pracy policji niektórzy menonici z Wymyśla Niemieckiego trafili na listy osób stanowiących zagrożenie dla państwa polskiego. Po napaści Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 roku menonici z list osób stanowiących zagrożenie dla państwa polskiego zostali aresztowani, a niektórzy zostali osadzeni w obozie internowania w Berezie Kartuskiej. Zerwanie z apolitycznością charakteryzującą menonitów w początku II RP i wejście w sferę wpływów organizacji proniemieckich sprawiła, że we wrześniu 1939 roku mieszkańcy Wymyśla Niemieckiego udzielili poparcia niemieckim wojskom okupacyjnym.