Streszczenie: Autor omawia stan badań nad literatura polską XIX w. w szerokim kontekście europejskiej humanistyki oraz aktualnych wyzwań historycznoliterackich i światopoglądowych. Omawia główne kierunki badawcze i zwraca szczególną uwagę na potrzebę nowych płaszczyzn dialogu z romantyzmem. Zdaniem badacza, twórcza rozmowa z epoką nie może pomijać kontekstu historycznego dawnych dzieł oraz biografii ich twórców, powinna natomiast uwzględniać problematykę poszukiwania tożsamości wspólnoty. Autor podkreśla m.in. ważną dla zrozumienia tradycji oraz dla podtrzymania z nią związków rolę dyskursów większościowych: patriotycznego i mesjanistycznego, religijno-metafizycznego i prowidencjalistycznego, przysłoniętych przez eksponowane w najnowszych badaniach dyskursy mniejszościowe.Słowa kluczowe: wiek XIX, poezja romantyczna, proza XIX wieku, synteza historycznoliteracka, dyskursy mniejszościowe, dyskursy większościowe, patriotyzm, mesjanizm, emancypacja Abstract: Author discusses the state of art of the study of XIX ct Polish literature against the broad context of European humanities, as well as contemporary debates among historians of literature and conflicting worldviews. He pays particular attention to the need for new platforms of a dialogue with romanticism.