Prawo negacji negacji w dziejach refleksji nad językiem naturalnym

Abstract

The paper deals with the philosophical assumptions of linguistic theories. It is concerned with three paradigms of linguistic thought (generativist, structuralist, and historical-comparative). Its main thesis is a proposal to treat the psychological approach assumed by generativists as a peculiar dialectical transformation of the psychological assumptions of the historical-comparative linguistics.Tradycja dociekań metodologicznych zobowiązuje do uprzedniego zajęcia ogólnego stanowiska w kwestii przedmiotu badań oraz procedur badawczych przeprowadzanych w ramach językoznawstwa, zanim poddane zostaną analizie dzieje tego obszaru refleksji naukowej. Oczywiście moŜna sobie wyobrazić radykalną zmianę w ramach obu wymienionych perspektyw teoriopoznawczych, aŜ do momentu całkowitego braku jakiejkolwiek korespondencji łączącej oparte na nich kolejne propozycje językoznawcze. Wydaje się jednak uzasadnione przyjęcie pewnych ramowych ustaleń, które pozwolą zachować spójność dalszym rozwaŜaniom.ZałóŜmy, Ŝe lingwistyka jest nauką empiryczną. Tym samym wyróŜnioną procedurą badawczą będzie tutaj wyjaśnianie, a wykluczony będzie taki wariant zwrotu dziejowego językoznawstwa, gdzie następuje przejście od lingwistyki empirycznej do formalnej czy odwrotnie. MoŜliwa jest natomiast transformacja w zakresie kryteriów doboru danych empirycznych, które zabezpieczają przed eksplanacją ad hoc. (np. uznawane są dane: 1. bądź introspekcyjne bądź ekstraspekcyjne; 2. uzyskane dzięki bezpośredniemu kontaktowi z rzeczywistością językową bądź pochodzące z przeprowadzonych eksperymentów; 3. podlegające procedurze pomiaru albo takiej procedurze niepodlegające).W kwestii przedmiotu badań lingwistyki zakładamy, Ŝe zaliczenie jej do nauk empirycznych pociąga za sobą przyjęcie realistycznej perspektywy teoriopoznawczej wobec języka naturalnego. MoŜliwe oczywiście są takie warianty tego stanowiska, które sprowadzają się na przykład do psychologistycznego bądź socjologistycznego rozumienia przedmiotu badań lingwistyki lub przy innym spojrzeniu do realizmu immanentnego bądź transcendentalnego.Przeprowadzone dalej rozwaŜania stanowią w znacznej mierze konkluzje rozumowań i badań obecnych w mojej pracy: Psychologizm i socjologizm w dziejach transformacyjno-generatywnej refleksji nad językiem naturalnym. Tam teŜ odsyłam po bardziej obszerne komentarze do poruszonych niŜej problemów. W tym miejscu warto jednak krótko, ale wyraźnie podać, chociaŜ niektóre elementy