A study was conducted to determine the hot water extractable organic carbon (HWOC) in 9 arable and 3 non arable soil samples on Haplic Chernozem. The hot water extractable carbon represents assimilative component of the total organic matter (OM) that could contain readily available nutrients for plant growth. The obtained fraction of organic carbon (C) makes up only a small percentage of the soil OM and directly reflects the changes in the rhizosphere. This labile fraction of the organic matter was separated by hot water extraction at 80°C. In our study the HWOC content in different samples ranged from 125 mg g -1 to 226 mg g -1 . On the plots that are under native vegetation, higher values were determined (316 mg g -1 to 388 mg g -1 ). Whereas samples from arable soils were lower in HWOC. It was found that this extraction method can be successfully used to explain the dynamics of the soil OM. Soil samples with lower content of the total OM had lower HWOC content, indicating that the preservation of the OM depends on the renewal of its labile fractions.Keywords: organic matter, hot water extractable carbon, Chernozem, cropping systems DITAILED ABSTRACT IN NATIVE LANGUAGE U radu su prikazani rezultati ispitivanja sadržaja organskog ugljenika ekstrahovanog toplom vodom (HWOC) sa oraničnih parcela i zemljišta pod prirodnom vegetacijom. Za potrebe ovog istraživanja uzeti su uzorci na 9 različitih sistema ratarenja sa različitim kombinacijama đubrenja, odnosno sa livade, šume i ruderalnog staništa. Ugljenik rastvorljiv u toploj vodi se smatra labilnom frakcijom (LF) organske materije koji se dobija ekstrakcijom u vodenom kupatilu na 80°C. Analiza ukupne organske
1479Journal of Central European Agriculture, 2013, 14(4), p.1479-1487 DOI: 10.5513/JCEA01/14.4.1382 1496 Journal of Central European Agriculture, 2013, 14(4), p.1496-1504 DOI: 10.5513/JCEA01/14.4.1382 2 materije (OM) je pokazala da postoji opadajući trend njenog sadržaja u zemljištu. Uzorci poreklom sa ne poljoprivrednog zemljišta su imali najveći sadržaj ukupne OM. Poređenjem oraničnih površina, parcele đubrene stajnjakom imaju veći sadržaj ukupne OM u poređenju sa parcelama koje se đubre samo sa mineralnim đubrivima. Sadržaj HWOC na oraničnim površinama se kretao od 125 μg g -1 do 226 μg g -1 . Na parcelama pod prirodnom vegetacijom dobijene su veće vrednosti HWOC (316 μg g -1 do 388 μg g -1 ). Utvrđeno je da primenjena metoda ekstrakcije može da posluži u opisivanju dinamike OM zemljišta. Uzorci zemljišta sa manjim sadržajem ukupne OM imali su i manji sadržaj HWOC što ukazuje da očuvanje OM zavisi od obnavljanja njene labilne frakcije.Ključne reči: organska materija, ugljenik rastvorljiv u toploj vodi, černozem, bsistemi ratarenja