Reactions to the persecution of the Jews of Τhessaloniki, 1942-1943

Abstract

Η διατριβή έχει ως θέμα τις αντιδράσεις της κοινωνίας της Θεσσαλονίκης στους διωγμούς των Εβραίων της πόλης κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής. Μέσα σε λίγους μήνες του 1943, η συντριπτική πλειοψηφία των μελών της ιστορικής εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης μεταφέρθηκε από τα σπίτια της μέσα σε βαγόνια ζώων για να εξοντωθεί στα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου. Το γεγονός αυτό δεν ήταν ένα περιθωριακό συμβάν στην ιστορία της Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Τουναντίον, οι Εβραίοι συνιστούσαν ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού της πόλης, με μακρά παρουσία, οι οποίοι συνεισέφεραν ποικίλως στην κοινωνική, οικονομική, πολιτική και πολιτιστική ζωή. Επιπλέον, οι περισσότεροι διαμένανε σε κεντρικές συνοικίες της πόλης, πλάι στους Χριστιανούς συμπολίτες τους. Τα δεινά τους ήταν δε ορατά και γνωστά σε όλους τους κατοίκους της πόλης και ακόμα πιο μακριά.Σκοπός της έρευνας είναι να επανεξετάσει πτυχές των τραγικών αυτών γεγονότων στο τοπικό επίπεδο, να ρίξει νέο φως και να εμπλουτίσει τις υπάρχουσες γνώσεις με νέο υλικό και στοιχεία. Η περίοδος που εξετάζεται ξεκινάει τον Ιούλιο 1942 (πρώτα μαζικά αντιεβραϊκά μέτρα στην πόλη) και καταλήγει τον Αύγουστο 1943 (αναχώρηση τελευταίου τρένου προς το Άουσβιτς-Μπιρκενάου). Εκτός από την ενδελεχή ανάγνωση όλης της σχετικής βιβλιογραφίας, ελληνικής και ξένης, η μελέτη έχει εξετάσει αρχειακό υλικό στην Ελλάδα και το εξωτερικό, παρουσιάζοντας αρκετά στοιχεία πάνω σε αυτό το θέμα, κάποια δε για πρώτη φόρα. Τέλος, η έρευνα συμπεριλαμβάνει βιβλιογραφία που αναφέρεται σε παρόμοια γεγονότα σε άλλες χώρες της κατεχόμενης Ευρώπης, ώστε να μπορέσει να δώσει εύρος και προοπτική στην ανάλυση και να διερευνήσει αν η αντιεβραϊκή πολιτική των Ναζί στη Θεσσαλονίκη εφαρμόστηκε παρόμοια ή διαφοροποιούνταν σε σχέση με άλλες κατεχόμενες χώρες.Σε πέντε βασικά κεφάλαια, μελετώνται με λεπτομέρεια τις αντιδράσεις των περισσότερων φορέων της Θεσσαλονίκης σχετικά με το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της πόλης, συμπεριλαμβάνοντας την Εκκλησία, το πανεπιστήμιο, το Δήμο και τα επαγγελματικά σωματεία. Αναλύονται οι πράξεις αυτών των φορέων που λαμβάνανε χώρα παράλληλα με τα αντιεβραϊκά μέτρα των Ναζί. Το επίκεντρο της έρευνας είναι οι επικεφαλείς αυτών των φορέων—συχνά άτομα με κυρός, κοινωνική επιφάνεια και σημαντικές επαφές και πρόσβαση—καθώς και η χρησιμοποίηση των υπαρχόντων τότε γραφειοκρατικών μηχανισμών της κρατικής διοίκησης και των φορέων της πόλης για την εφαρμογή των αντιεβραϊκών μέτρων των Ναζί.