Recenzja: Jolanta Szpyra-Kozłowska, „Nianiek”, „ministra” i „japonki”. Eseje o języku i płci, Universitas, Kraków 2021, ss. 495.

Abstract

Dobrze i szczęśliwie się stało, że profesor Jolanta Szpyra-Kozłowska -wybitna lingwistka, znakomita znawczyni zagadnień językoznawstwa genderowego, i nie tylko -zdecydowała się napisać książkę noszącą tytuł "Nianiek", "ministra" i "japonki". Eseje o języku i płci; stworzyć publikację poświęconą zagadnieniom fundamentalnym w toczącej się od lat żywo i niekiedy bardzo emocjonalnie dyskusji, obserwowanej zarówno w przestrzeni publicznej, jak i akademickiej. Profesor Szpyra--Kozłowska poświęciła dotychczas problematyce relacji płeć-język-kultura wiele artykułów naukowych (23 oryginalne opracowania), współredagowała hasła do Encyklopedii gender. Płeć w kulturze (Rudaś-Grodzka 2014) oraz tomy pokonferencyjne, a przede wszystkim wspólnie z Małgorzatą Karwatowską opublikowała przełomową i nowatorską w dziejach polskiej myśli językoznawczej Lingwistykę płci. Ona i on w języku polskim (Karwatowska, Szpyra-Kozłowska 2005). Trudno sobie wyobrazić badaczkę bardziej predestynowaną do tego, by te trudne, niejednoznaczne i ważne społecznie, kulturowo i językoznawczo zagadnienia uprzystępnić polskojęzycznym odbiorcom i odbiorczyniom.Książka, którą otrzymaliśmy, jest więc najdojrzalszym owocem przemyśleń i syntez autorki dotyczących relacji między językiem a płcią -relacji, która rodzi współcześnie tyle pytań i wątpliwości. Jolanta Szpyra-Kozłowska bardzo celnie, precyzyjnie i odważnie odpowiada na niejedno z pytań językoznawstwa genderowego i liczne wątpliwości słowotwórcze towarzyszące codziennej komunikacji uzusu, między innymi: W jaki sposób współczesna polszczyzna, będąca jednocześnie wytworem i odbiciem naszych dziejów i kultury, odzwierciedla miejsce i rolę kobiet oraz mężczyzn w społeczeństwie? Czy utrwalony w niej wizerunek obu płci jest podobny, czy też niejednakowy i asymetryczny, a być może nawet krzywdzący dla jednej z nich? W jakich obszarach języka obserwujemy znaczne różnice? Czy w tym względzie nastąpiły i następują ostatnio istotne zmiany? Jeśli tak, to jakie? Czy współcześnie powstające teksty zgodne są z zasadą równości płci, czy też ją naruszają? (s. 7-8