İZZET ÇIVGIN * Öz: Makalenin konusu, MÖ 6100-5300/5100 arasında Yukarı Mezopotamya ve Kuzey Levant'ta etkili olmuş, Halaf olarak bilinen maddi kültür evresidir. Halaf maddi kültürü, bu 6 yüzyıl içinde, sayılan iki bölge dışında eskiden Samarra kültürünün merkezi olan Orta Mezopotamya'ya da girmiştir. Aslına bakılırsa, en eski Hassuna kapları ile boyalı Samarra ve Halaf kapları arasında kopuştan çok süreklilikler vardır. Halaf çanak-çömleği, 1000 yıldır dönüşen çömlek işçiliğinde yakalanan yeni düzeyi temsil etmektedir. Halaf maddi kültürü, 7 unsurun toplamından oluşur. 1-Kaliteli, ince cidarlı, boyalı ve bezekli çanak-çömlekler. 2-"Tholos" adı verilen yuvarlak planlı yapılar. 3-Temelleri taştan, duvarları tauf ya da kerpiçten yapılar. 4-Kil insan (özellikle kadın) figürinleri. 5-Damga mühürler. 6-Orta ve Doğu Anadolu menşeli obsidyen çekirdeklerinden üretilmiş yontmataş aletler. 7-Kil sapan taşları... Bu maddi kültür unsurları etrafında türdeş bir dünyayı paylaşan Halaf toplumunun geçim kaynakları, sürekli-kalıcı yerleşimlerde yapılan tarım, yarı-göçebe çobanlık ve avcı-toplayıcılıktır. Genelde küçük köylerde ve mezralarda yaşayan Halaf toplumu, özel mülkiyete geçmiş, eşitlikçi ilişkilere sahip ama içinde hiyerarşi potansiyeli taşıyan bir toplumdur. Yazar, Halaf'ın eşitlikçilik ile hiyerarşi arasındaki ara konumunu açıklamak için Aristoteles'in potansiyel-aktüel analizinden yararlanmış; Halaf devrinde hala eşitlikçi görünen toplumsal yapının hiyerarşi potansiyelini barındırdığını iddia etmiştir.