Roadside memorials in the Czech Republic and Romania: memory versus religion in two European post-communist countries

Abstract

This article provides a comparison of roadside memorials in two European post-communist countries, namely the Czech Republic and Romania. The number of memorials, dedicated to the victims of sudden death, often resulting from traffic accidents, has seen a significant increase in both countries over the last two decades. As the phenomenon appears to be assuming worldwide proportions, the authors have chosen to focus on a comparison of two societies which have widely different approaches towards death and religion. Whereas in the Czech Republic roadside memorials have more to do with the memory of the dead in the here and now, in Romania they are closely interlinked with religious practices and beliefs regarding the soul and the afterlife. Roadside memorials thus reflect the progressive secularisation of Czech society and a religious revival in Romania.

Determinanty występowania miejsc pamięci przy polskich drogach

“…Petersson (2010, s. 141) i G. E. Dickinson, H. C. Hoffman (2010, s. 155) zwracają uwagę, że w ciągu ostatnich 15-20 lat zjawisko spontanicznych upamiętnień miejsc śmierci przy drogach stało się powszechną praktyką w Australii, Nowej Zelandii, Japonii, obu Amerykach oraz Europie. Architekci (Petersson, 2010), folkloryści (Everett, 2002), geografowie (Klaassens i in., 2009), psychologowie (Breen, 2006), socjologowie (Nešporová, Stahl, 2014) i inni naukowcy badają przydrożne pomniki pod względem wyglądu, lokalizacji, znaczenia dla ludzi, którzy je wystawili, nie zapominając o poszukiwaniu przyczyn ich pojawiania się we współczesnym świe-cie. Niniejszy artykuł włącza się w dyskusję wokół tego zjawiska.…”

“…Na temat narastającego w ostatnich dekadach zjawiska upamiętniania ofiar wypadków śmiertelnych przy drogach narosła już duża liczba publikacji rozproszonych w różnych czasopismach (Henzel, 1991;Clark, Cheshire, 2004;Clark, Franzmann, 2004;Petersson, 2009;Klaassens i in., 2009;Dickinson, Hoffmann, 2010;Stahl, 2013;Nešporová, Stahl, 2014;Przybylska, 2012Przybylska, , 2015, pracach zbiorowych (Petersson, 2010;Nešpo-rová, 2011;Przybylska, 2011) czy monografiach (Everett, 2002;Breen, 2006;Zimmerman, 2010). Wymienione prace cechuje podejście ilościowe, jakościowe lub mieszane.…”

“…ekonomicznej, politycznej, religijnej czy edukacyjnej) po transformacji ustrojowej w 1989 r. (Przybylska, 2015). Ten wniosek autorki jest tożsamy z ustaleniami badaczek miejsc pamięci w Czechach i Rumunii (Nešporová, Stahl, 2014), które zauważyły wzrost liczby upamiętnień przy drogach w tych krajach po 1990 r. Zarysowaną sytuację można określić jako sprzyjające uwarunkowania polityczne występowania miejsc pamięci przy drogach. Jednak czynnikiem bezpośrednim w obrębie grupy determinant określonych na ryc.…”

“…O. Nesporova i I. Stahl (2014) stwierdzają, że o ile w sekularyzowanych Czechach miejsca pamięci nie są wynikiem przekonań religijnych, to w Bukareszcie religia ma duży wpływ na spontaniczne upamiętnie-nia przy drogach, m.in. zanotowano rytuały religijne, w tym poświęcenia krzyży powypadkowych przez miejscowy kler; krzyże stanowią 98% form upamięt-nień w stolicy Rumunii, a w Czechach 65%.…”

Memorial crosses in Poland: a commonplace and contested element of public roads

“…The growing trend of commemorating victims of fatal road accidents has led to a significant number of publications in various journals (Henzel 1991;Clark, Franzmann 2004;Klaassens, Groote, Huigen 2009;Dickinson, Hoffmann 2010;Nešporová, Stahl 2014), collective works (Petersson 2010, Nešporová 2011, Owen 2011 and monographs (Zimmerman 1995, Everett 2002, Breen 2006. Architects, folklorists, geographers, psychologists, sociologists and other scholars study roadside memorials in terms of their appearance, location, importance for people who erected them also seeking factors contributing to their appearance in the contemporary world.…”