Safevîlerde Topçu Sinifi Ve Topun Safevî Harp Sanatindaki̇ Yeri̇

Abstract

Safevîler, topçuluk alanında başlarda Akkoyunluların birikiminden yararlanmışlardır. Osmanlılarla yaptıkları savaşlar ise Safevî topçuluğunun gelişiminde hızlandırıcı bir etki oluşturmuştur. Safevîler, Çaldıran yenilgisinden sonra topçu sınıfının kurulmasına karar vermişler; zaman içerisinde topçuların savaşlarda karşılaştıkları problemlere çözüm yolları bularak toplardan daha fazla yararlanmayı amaçlamışlardır. Safevîler, topçuluk alanında Osmanlılardan oldukça fazla etkilenmişlerdir ve Osmanlı topçusunun savaşlardaki ateş gücünü dengelemek, Safevî topçuluğunun gelişiminde her zaman ana motivasyon kaynağı olmuştur. Topçulukta Osmanlıların etkisini gösteren en somut örneklerden biri, Safevîlerin topçulukla ilgili terimlerinin neredeyse tamamına yakınının Osmanlılardan geçmiş olmasıdır. Safevîler, farklı türlerde toplar kullanmışlar ve ihtiyaç duydukları topları kendileri üretmeye çaba sarf etmişlerdir. Ancak hammadde sıkıntısı bunda büyük bir engel teşkil etmiştir. Buna bir çözüm olarak diplomasiyi kullanmışlar ve Osmanlılarla rakip olan Avrupalı devletlerle stratejik ortaklık ve askerî iş birliği tesis ederek bu devletlerden top ve topçu ustaları almaya çalışmışlardır. Savaşlardan elde edilen ganimetler de top ihtiyacının giderilmesinde önemli bir kaynak işlevi görmüştür. Safevîlerde topçu sınıfı, Şah Tahmasb döneminden Şah II. Abbas dönemine kadar olumlu yönde bir gelişim seyri izlemiş fakat devletin son dönemlerindeki uzun barış dönemi ile ekonomik kriz, topçu sınıfının atalet dönemine girmesine sebep olmuştur. Safevîler’in topçu sınıfını yeniden ihya etmek adına attıkları reform adımları da başarısızlıkla sonuçlanmıştır.