Sağlık 4.0’da Giyilebilir Teknolojilerden Sensör Yamalar Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Öz 2011 yılından itibaren ortaya çıkan Endüstri 4.0 kavramını öncelikle sanayi alanında duyarken, aynı zamanda sağlık alanında da etkilerini görmekteyiz. Endüstri 4.0 kavramıyla birlikte gelen otomasyon ve teknolojik gelişmeler; sağlık alanında da Sağlık 4.0 (Health 4.0) kavramının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Sağlık 4.0, sağlık çözümlerinin bireyselleştirilmesi, uç noktalara iletilmesi ve sanallaştırılması önceliğini esas almaktadır. Akıllı telefonların Endüstri 4.0 sürecinde hayatımızdaki aktif rolüyle birlikte; akıllı telefonlarla ortak çalışan giyilebilir teknolojiler de günümüzde insanlar tarafından çokça tercih edilmeye başlanmıştır. Akıllı telefonlarımızla ortak çalışabilen akıllı saatler, akıllı ayakkabılar, vücudumuza yapıştırılan akıllı sensör yamalar, akıllı gözlükler, akıllı kıyafetler giyilebilir teknolojilere örnek olarak verilebilmektedir. Bu giyilebilir teknolojileri kullanmak Sağlık 4.0'daki sağlık çözümlerinin bireyselleştirilmesine olanak sağlamaktadır. Akıllı saatler ile nabzımızı ölçebilir, uyku saatlerimizi kontrol edebiliriz. Akıllı ayakkabılar ile ne kadar yürüdüğümüzü, kaç kalori yaktığımızı görebiliriz. Akıllı kıyafetler ile vücudumuzun sıcaklık seviyesini ayarlamak için vücudumuzu ısıtıp, soğutabiliriz. Akıllı gözlükler ile internete bağlanabilir, okuduğumuz metnin farklı dillerdeki karşılığını bulabiliriz. Hatta görme engelliler için tasarlanan akıllı gözlükler ile kişinin cisimleri daha kolay seçmesi sağlanmaktadır. Beyin sinyallerini ölçmek için kullanılan beyin bilgisayar arayüzleri (BBA) ile de kişilerin beyin sinyalleri ile internete girmeleri, daha önceden hasar gören uzuvlarını sağlıklı bireyler gibi kullanmaları sağlanmaktadır. Akıllı sensör yamalar ile stres seviyemizi ölçebilmekte, glikoz değerimizi öğrenebilmekte, ECG çekebilmekte, ilaçlarımızı ya da aşımızı gerekli dozda alabilmekteyiz. Hatta beynizimin belli bölgelerinin uyarılmasını sağlayarak daha fazla motivasyon sağlayabilmekteyiz. Bu çalışmada son zamanlarda sağlık alanında kullanılan giyilebilir teknolojilerden olan sensör yamalardan bahsedilecek ve hayatımızı nasıl etkilediği ve sağlığımızın devamlılığında nasıl rol aldığı üzerine durulacaktır.

Smart Health Ecosystem and Current Application Examples

“…The conceptualization (naming) of information technologies in health services was examined under different names instead of a single terminology. These are the ones that are going to intelligent health (Tian et al 2019;Xue et al 2021), digital health (van Velthoven et al, 2019Uysal and Ulusinan, 2020), e-Health (Kilic, 2016; Country and Attila, 2020) and 4.0 Health (Büyükgöze, 2019). However, since "smart health" is a more inclusive title than these names, the use of this concept was preferred in this study.…”

“…Bilişim teknolojilerinin sağlık hizmetlerinde kavramsallaştırılması (isimlendirilmesi) tek bir terminoloji yerine farklı isimler altında incelenmiştir. Bunlar; akıllı sağlık (Tian et al, 2019;Xue et al, 2021), dijital sağlık (van Velthoven et al, 2019Uysal & Ulusinan, 2020), e-Sağlık (Kılıç, 2016;Ülke & Atilla, 2020) ve 4.0 Sağlık'tır (Büyükgöze, 2019). Bu isimlerden "akıllı sağlık" daha kapsayıcı bir başlık olduğu için bu çalışmada bu kavramının kullanımı tercih edilmiştir.…”

“…Giyilebilir sağlık teknolojilerini tanımlamadan önce "giyilebilir teknolojileri" açıklamakta yarar vardır. Giyilebilir teknolojiler, sağlık, spor, iletişim ve güvenlik gibi amaçlar için; bileklik, saat, gözlük ve kemer gibi takılabilen, kıyafet gibi giyilebilen, kullanıcının vücuduna implante edilebilen (vücuda yerleştirilen), cilde yapıştırılan veya dövme yapılabilen mikro işlemcilerle güçlendirilmiş, sensörler ve internet üzerinden veri gönderip alma özelliğine ve eller serbest olarak pratik kullanıma uygun elektronik cihazlardır (Hayes, 2020;Büyükgöze, 2019). Giyilebilir teknolojiler ağırlıklı olarak sağlık, güvenlik ve iletişim alanlarında kullanılmaktadır.…”

Cerrahi Hemşireliği Alanında Giyilebilir Teknoloji Kullanımı

“…Başka bir çalışmada ise, giyilebilir sensör yamaların, cilt üzerine yapıştırıldığı, içinde sensörlerin yer aldığı ve düzenli şekilde verileri takip ettiği belirtilmiştir. Deri yamaları, belli zaman aralıklarında kullanılan, mobil uygulamalar ile verilerin aktarıldığı ve entegre çalışmaya olanak sağlayan kitlerdir [17][18][19] . Nesnelerin interneti, geleneksel nesnelerin, çip ve sensörler, gömülü cihazlar, algılayıcı ağlar, haberleşme ve internet protokolleri uygulamaları gibi temel teknolojiler ile akıllı olanlara dönüşmesidir 5 .…”

Giyilebilir Teknolojiler için Arayüz Tasarımı ile Aktivite Takibi

“…GT ürünleri, giyilebilen kıyafetler üzerine veya kullanılan aksesuara yerleştirilen ve sistemlerinde barındırdığı akıllı algılayıcılar tarafından akıllı cihazlara veri aktarabilmektedirler [51,52]. Bununla birlikte akıllı telefonlar, akıllı saatler, bileklikler ve akıllı tekstiller gibi hayati belirtileri, ağırlığı, zindeliği, uykuyu, beslenmeyi, duyguları ve hatta sosyal etkileşimleri izleyebilen kendi kendini takip eden araçlardır [42].…”