Sai̇t Hali̇m Paşa'nin Egemenli̇k Anlayişi Ve Öngördüğü Hükümet Si̇stemi̇

Abstract

Bu çalışmada, Osmanlının son döneminde yüksek memuriyetlerde bulunmuş, dönemin en güçlü partisi olan İttihat ve Terakki Cemiyetinin genel başkanlığını yapmış, sadrazamlık görevinde bulunmuş, İslamcı bir düşünür olan Said Halim Paşa'nın egemenlik anlayışı ve geliştirdiği hükümet sistemi incelenmiştir. İslamcı düşünce yapısına uygun olarak, kanun yapma yetkisiyle donatılmış organ olan teşri merci (yasama kurulu) hariç, devletin etkili makamlarının seçimle işbaşına gelmesini önermiştir. Bu çerçevede, devlet başkanı ve millet meclisi halk tarafından seçilecektir. Fakat bunlar seçimle işbaşına gelseler de şeriattan kaynaklanan bir iktidarı temsil ettiklerinden meşruiyetlerini milletten değil, İslami ilkelere bağlılıktan aldıklarından egemenlik nihai olarak halka ait değildir. Halkın iradesinin üstünde bir ilahi irade vardır. Dolayısıyla onun egemenlik konusundaki yaklaşımı, providansiyel egemenlik anlayışını çağrıştırmaktadır. Devlet bakanının seçimle işbasına gelmesini önerdiğinden, devlet şekli olarak da cumhuriyeti benimsemiştir. Geliştirdiği hükümet sistemi, bazı yönleriyle parlamenter sistemi, bazı yönleriyle başkanlık sistemini çağrıştırmaktadır. Bir başka ifadeyle geliştirdiği hükümet sisteminin, eklektik bir sistem olduğu söylenebilir. Önerdiği sistemde, kanun yapma yetkisi, halk tarafından seçilmiş meclise değil, İslam hukukçularına ait olacaktır. Bu yönüyle önerdiği hükümet sisteminin günümüz demokratik hükümet sistemleriyle uyumlu olduğu söylenemez.