Ścieżki wewnętrznej i zewnętrznej internacjonalizacji polskich średnich i dużych przedsiębiorstw w okresie transformacji gospodarczej
Abstract: Streszczenie: Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie: Jakie były ścieżki umię-dzynarodowienia polskich średnich i dużych przedsiębiorstw powstałych po 1989 roku ze względu na relacje między eksportem i importem i z uwzględnieniem szybkości umiędzynarodowienia oraz wieku eksportu i importu?Wykorzystano wyniki badań ankietowych przeprowadzonych z zastosowaniem techniki CATI w 2014 roku na 251 średnich i dużych polskich przedsiębiorstwach powstałych po 1989 roku.Zidentyfikowano trzy podstawowe ścieżki umiędzyna… Show more
Search citation statements
Paper Sections
Citation Types
Year Published
Publication Types
Relationship
Authors
Journals
Cited by 2 publications
References 13 publications
Na przełomie drugiej i trzeciej dekady XXI wieku determinującym czynni- kiem funkcjonowania światowej gospodarki stało się powszechne poczucie nie- pewności. Dotyczy ono zachwiania perspektyw wzrostu gospodarczego w wielu krajach, wysokiego poziomu zadłużenia, wzrastającego ryzyka na rynkach fi- nansowych oraz zmieniających się uwarunkowań politycznych i ich implikacji. Globalna pandemia COVID-19 była pierwszym, od grypy hiszpanki, zagro- żeniem epidemiologicznym na tak dużą skalę. Sto lat, które minęły od globalnej pandemii początku XX wieku (lata 1918-1920), i postępujący rozwój gospodarki światowej spowodowały, że liczba połączeń, współzależności i potencjalnych wektorów zarażenia w przypadku COVID-19 okazała się nieporównywalnie większa [Jeanne i in., 2022]. Z drugiej strony, postęp medycyny, technologii komunikacyjnych i współpracy na szczeblu międzynarodowym pozwolił na szybszą i bardziej dostosowaną do zmieniających się warunków reakcję. Nie zmienia to faktu, iż sytuacja pandemiczna trwająca od roku 2020 ma i będzie miała bezprecedensowy wpływ na gospodarkę, a wiele z wypracowanych roz- wiązań w celu ograniczenia jej negatywnych skutków pozostanie z nami na długo. Wśród tych, których rozwój i akceptacja wśród użytkowników wzrosły w czasie obowiązywania ograniczeń pandemicznych, można wskazać rozwój sprzedaży e-commerce [United Nations Economic Commission for Europe, 2022], świad- czenie pracy w sposób zdalny [Milasi, González-Vázquez, Fernández-Macías, 2021] lub też przyspieszenie procesu cyfryzacji świadczenia szeregu usług (takich jak usługi administracyjne [Barrutia, Echebarria, 2021; Zilincikova, Stofkova, 2021], edukacyjne [Xiang i in., 2021] czy ochrony zdrowia [Rahman, Zisis, 2020; Moynihan i in., 2021]. Niektóre sektory usług wymagające wysokiego poziomu kontaktu bezpośredniego z klientem indywidualnym i/lub świadczące równocześnie usługi dla większej grupy klientów (takie jak branża usług kosme- tycznych, turystyczna, eventowa czy usług przewozowych), ze względu na wpro- wadzone ograniczenia dotyczące zachowania dystansu albo w przemieszczaniu ludności czy też lockdownów, zostały bardziej dotknięte przez różnego typu problemy (zarówno malejący popyt [Bhuiyan i in., 2021], jak i problemy z utrzy- maniem płynności czy znalezieniem pracowników [Firuzi i in., 2021; Causa i in., 2022]). Wymiana handlowa w początkowym etapie pandemii (I i II kwartał 2020 roku) spadła do poziomu z okresu kryzysu finansowego 2008-2009 [United Nations Conference on Trade and Development, 2021], ale stosunkowo szybko wróciła do poziomu sprzed pandemii, wykazując dużą odporność na zakłócenia. Zaobserwowane skutki oraz tempo reakcji i powrotu do poziomu wymiany (i sprzedaży) były zauważalnie różne w zależności od tego, jakiej grupy podmio- tów gospodarki światowej dotyczyły. Na poziomie gospodarek narodowych państwa o profilu eksportowym szybciej osiągnęły poziom wymiany sprzed pandemii niż te o profilu importowym [Kazunobu, Hirosh, 2021]. W grupie przedsiębiorstw jednostki z udziałem kapitału zagranicznego sprostały nowym wyzwaniom znacznie lepiej od tych nieposiadających powiązań międzynarodo- wych przy porównywalnej ich wielkości [Benguria, 2021]. Z punktu widzenia skali firm najmniejsze pod względem zatrudnienia przedsiębiorstwa radziły sobie zdecydowanie gorzej od większych podmiotów [Dai i in., 2021; United Nations Conference on Trade and Development, 2022] i to właśnie wśród najmniejszych firm zaobserwować można najwięcej bankructw i zawieszenia działalności [Dai i in., 2021; United Nations Conference on Trade and Development, 2022]. W przypadku łańcuchów dostaw te dłuższe i obejmujące większą liczbę podmio- tów odczuły najpoważniejsze konsekwencje w postaci opóźnień wynikających zarówno z zakłóceń w łańcuchach logistycznych (na przykład problemy z prze- pustowością portów w Chinach [Brock, 2022; Whelan, 2022]), jak i braku kom- ponentów (na przykład półprzewodniki) [Frieske, Stieler, 2022]. Wymienione utrudnienia, zaobserwowane między innymi w sektorze auto- motive [Belhadi i in., 2021; de Vet i in., 2021], spowodowały rozpoczęcie dysku- sji z jednej strony nad zmianą dotychczasowego modelu produkcji i zaopatrzenia just-in-time (JIT, „na czas”), minimalizującego stany magazynowe i wymagają- cego czasowego dostarczania mniejszych partii komponentów, na model just-in- -case (JIC, „na wszelki wypadek”), który zakłada utrzymanie zapasów na nie- przewidziane okoliczności, co pozwala na kontynuowanie produkcji w przypadku opóźnienia dostaw [Brakman, Garretsen, van Witteloostuijn, 2020; Jiang, Rigobon, Rigobon, 2022], a z drugiej strony nad skróceniem łańcuchów dostaw i powro- tem produkcji do krajów (ich reindustrializacją), z których została wcześniej relokowana [Belhadi i in., 2021; Kumar i in., 2021]. Zauważono również zmianę efektywności łańcuchów dostaw w zależności od kategorii produktów – miejsce branż, w których wystąpiły istotne problemy z utrzymaniem ciągłości dostaw (jak branża automotive, elektroniki użytkowej), zajęły branże o znaczeniu wręcz krytycznym w sytuacji pandemicznej (branża farmaceutyczna, środków czysto- ści) [Kumar i in., 2020, Kazunobu, Hirosh, 2021]. Wybuch pełnowymiarowej wojny w Ukrainie w lutym 2022 roku okazał się kolejnym szokiem dla światowej gospodarki. Konflikt ten wciąż trwa i obserwu- jemy kolejne jego etapy, a także okresową eskalację, trudno więc przewidzieć zarówno czas jego trwania, jak i warunki zakończenia. Biorąc natomiast pod uwagę już obserwowane zakłócenia na światowym rynku, wynikające ze zna- czenia stron konfliktu dla rynków produktów strategicznych (takich jak rynek zbóż – problemy z żywnością [World Food Programme, 2022], czy rynek su- rowców energetycznych – zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego krajów UE [World Economic Forum, 2022]), rozmiar i zasięg skutków długookresowych trwającej wojny okazują się praktycznie niemożliwe do oszacowania. Można jedynie wskazać na znaczenie politycznych działań jako wpływających na dal- szy przebieg konfliktu i jego skutki oraz oczekiwać wzrostu znaczenia sankcji przeciwko Rosji jako czynnika sprzyjającego zakończeniu wojny. W przypadku obu wydarzeń o charakterze szokowym, obserwowanych na początku trzeciej dekady XXI wieku, trudno ocenić ich długotrwałe konsekwen- cje dla światowej gospodarki. Dla sytuacji pandemicznej COVID-19, ze wzglę- du na okres prawie trzech lat od ogłoszenia stanu pandemii przez Światową Or- ganizację Zdrowia 11 marca 2020 roku [World Health Organization, 2020], obserwacja reakcji poszczególnych podmiotów gospodarki światowej oraz da- nych dotyczących różnych aspektów gospodarki (wymiana handlowa, wzrost gospodarczy, PKB, bezrobocie, inflacja i wiele innych) pozwalają na stwierdze- nie, iż pomimo początkowych wyraźnych zakłóceń (głównie w I i II kwartale 2020 roku) sytuacja stosunkowo szybko (dla niektórych procesów, takich jak wymiana handlowa, jeszcze w tym samym roku w III kwartale) [Kazunobu, Hirosh, 2021] zaczęła wracać do poziomu sprzed wystąpienia impulsu szokowe- go. Nie dotyczy to oczywiście wszystkich sektorów gospodarki, różnice mogą występować nawet w odniesieniu do poszczególnych branż – na przykład wstępne szacunki prognozowały, że linie lotnicze będą odczuwały negatywne skutki wynikające z ograniczeń w okresie II i III kwartału 2020 roku aż do roku 2025 [International Air Transport Association, 2021], podczas gdy towarowy transport drogowy poza zakłóceniami w początkowym okresie nie odnotował poważnych strat czy spadków w odniesieniu do wykonywanych przewozów. W przypadku wielu sektorów to działania dostosowawcze na szczeblu państwo- wym lub międzynarodowym (szczególnie dotyczy to państw członkowskich Unii Europejskiej) odpowiadają za odporność poszczególnych gospodarek, jak i gospodarki światowej jako całości. W odniesieniu do drugiego zjawiska o cha- rakterze szokowym: konfliktu zbrojnego w Ukrainie, jak już wspomniano, wnio- skowanie o jego długoterminowych skutkach w obecnym momencie (IV kwartał 2022 roku) jest jeszcze trudniejsze niż w przypadku sytuacji pandemicznej COVID-19. Oba impulsy szokowe, pomimo kwalifikowania ich jako mających znamio- na wydarzeń losowych, są inaczej odbierane zarówno przez społeczeństwo, jak i poszczególne podmioty gospodarki światowej, co przekłada się na inne reakcje i działania dostosowawcze. W przypadku sytuacji pandemicznej COVID-19 zagrożenie dotyczyło w takim samym stopniu większości podmiotów gospodar- ki światowej, zakłócając funkcjonowanie przedsiębiorstw krajowych i między- narodowych oraz wymagając podejmowania działania od administracji krajowej, organizacji międzynarodowych i ugrupowań integracyjnych. Rozwiązania i na- rzędzia dostosowawcze wypracowane i wdrożone przez poszczególne podmioty różniły się między sobą [Our World in Data, 2022], tym niemniej w większości przypadków miały te same cele: zapewnienie bezpieczeństwa (poprzez ograni- czenie rozprzestrzeniania się wirusa) oraz utrzymanie funkcjonowania gospo- darki na poziomie pozwalającym na zaspokojenie podstawowych potrzeb (w początkowej fazie) i ograniczenia długoterminowych negatywnych konse- kwencji (te działania są dalej utrzymywane, na przykład na szczeblu unijnym). Dodatkowo można wskazać na współpracę i wzajemne wykorzystywanie wy- pracowanych rozwiązań i narzędzi przez różne podmioty (na przykład stosowa- nie unijnego elektronicznego certyfikatu COVID przez inne kraje niż kraje członkowskie UE [European Commission, 2021] – co powoduje, że sytuacja pandemiczna COVID-19 potencjalnie w dłuższym okresie może mieć pozytyw- ny wpływ na wzajemne relacje i wzmacniać współpracę międzynarodową. W przypadku drugiego z omawianych wydarzeń – konfliktu zbrojnego w Ukrai- nie – pomimo zdecydowanie bardziej regionalnego charakteru przez polityczne i gospodarcze znaczenie zaangażowanych stron również wywołał on reakcje wielu podmiotów gospodarki światowej. Jednak w przeciwieństwie do reakcji na sytuację pandemiczną COVID-19, gdzie cele przyświecające poszczególnym podmiotom gospodarki światowej były podobne, w sytuacji wojny w Ukrainie cele (i reakcje) okazują się o wiele bardziej zróżnicowane i często służą partyku- larnym interesom poszczególnych podmiotów (czy wycofać się z rynku rosyj- skiego, czy nałożyć sankcje gospodarcze, czy utrzymywać stosunki handlowe i tym podobne) oraz wykazują duże prawdopodobieństwo zaostrzenia obecnych linii podziałów i konfliktów polityczno-gospodarczych na arenie międzynaro- dowej, jak i wykreowania nowych, czyli zwiększenia niestabilności gospodarki światowej. Aktualna analiza procesów zachodzących w gospodarce światowej wymaga uwzględnienia współwystępowania opisanych zjawisk. Na uwagę zasługuje także fakt, iż od początku konfliktu zbrojnego w Ukrainie (i wystąpienia drugiego impulsu szokowego) rozróżnienie znaczenia i wpływu obu czynników destabili- zujących gospodarkę światową staje się utrudnione. Należy przy tym pamiętać, iż nie są to jedyne czynniki, które kształtują uwarunkowania funkcjonowania podmiotów gospodarki światowej i nie można zapominać o uwzględnieniu roli takich długoterminowych trendów i zjawisk jak globalizacja, urbanizacja, cyfry- zacja, a także uwzględnić wpływ pogłębiających się zagrożeń globalnych, często determinujących warunki prowadzenia działalności gospodarczej, takich jak starzenie się społeczeństw czy szeroko rozumiane problemy klimatyczne. Uwzględniając skalę złożoności i wielowymiarowość procesów zachodzą- cych w gospodarce światowej przełomu II i III dekady XXI wieku, oddawane w ręce Czytelników opracowanie1 podzielono na dwie części. Część pierwsza zatytułowana: Uwarunkowania funkcjonowania współczesnej gospodarki świa- towej w kolejnych tekstach podejmuje problematykę inflacji w państwach człon- kowskich Unii Europejskiej oraz koncepcji udzielania pomocy publicznej na ba- dania i rozwój w Polsce, innowacyjności krajów Europy Środkowo-Wschodniej, a także instrumentów finansowego wsparcia internacjonalizacji przedsiębiorstw w UE. Teksty tworzące drugą część opracowania – Handel zagraniczny i inne formy współpracy gospodarczej w gospodarce globalnej – dotyczą kolejno handlu mię- dzynarodowego w warunkach globalizacji i deglobalizacji w latach 1995-2020, handlu mierzonego za pomocą wartości dodanej i globalnych łańcuchów warto- ści ze szczególnym uwzględnieniem okresu pandemii, skutków pandemii dla handlu zagranicznego na przykładzie handlu samochodami osobowymi w UE, a także opodatkowania transakcji wewnątrzwspólnotowych podatkiem od warto- ści dodanej w Unii Europejskiej na przykładzie Niemiec oraz motywów i wyni- ków bezpośrednich inwestycji zagranicznych na bardziej zaawansowanych ryn- kach na przykładzie polskich inwestycji w Niemczech i wpływu pandemii COVID-19 oraz inwazji Rosji na Ukrainę na sytuację gospodarczą w Mongolii. Publikację kierujemy do wszystkich osób zainteresowanych zjawiskami i procesami zachodzącymi w gospodarce światowej, w tym studentów (jako literatura uzupełniająca do takich przedmiotów jak ekonomia międzynarodowa czy międzynarodowe stosunki gospodarcze) oraz osób pracujących w firmach międzynarodowych lub prowadzących działalność w środowisku międzynaro- dowym. Mamy nadzieję, że zawarte w niej analizy, wyniki badań i opinie Auto- rów okażą się cennym źródłem informacji o gospodarce światowej jej podmio- tach oraz wybranych procesach okresu niepewności, która towarzyszy globalnej rzeczywistości na początku III dekady XXI wieku.
Na przełomie drugiej i trzeciej dekady XXI wieku determinującym czynni- kiem funkcjonowania światowej gospodarki stało się powszechne poczucie nie- pewności. Dotyczy ono zachwiania perspektyw wzrostu gospodarczego w wielu krajach, wysokiego poziomu zadłużenia, wzrastającego ryzyka na rynkach fi- nansowych oraz zmieniających się uwarunkowań politycznych i ich implikacji. Globalna pandemia COVID-19 była pierwszym, od grypy hiszpanki, zagro- żeniem epidemiologicznym na tak dużą skalę. Sto lat, które minęły od globalnej pandemii początku XX wieku (lata 1918-1920), i postępujący rozwój gospodarki światowej spowodowały, że liczba połączeń, współzależności i potencjalnych wektorów zarażenia w przypadku COVID-19 okazała się nieporównywalnie większa [Jeanne i in., 2022]. Z drugiej strony, postęp medycyny, technologii komunikacyjnych i współpracy na szczeblu międzynarodowym pozwolił na szybszą i bardziej dostosowaną do zmieniających się warunków reakcję. Nie zmienia to faktu, iż sytuacja pandemiczna trwająca od roku 2020 ma i będzie miała bezprecedensowy wpływ na gospodarkę, a wiele z wypracowanych roz- wiązań w celu ograniczenia jej negatywnych skutków pozostanie z nami na długo. Wśród tych, których rozwój i akceptacja wśród użytkowników wzrosły w czasie obowiązywania ograniczeń pandemicznych, można wskazać rozwój sprzedaży e-commerce [United Nations Economic Commission for Europe, 2022], świad- czenie pracy w sposób zdalny [Milasi, González-Vázquez, Fernández-Macías, 2021] lub też przyspieszenie procesu cyfryzacji świadczenia szeregu usług (takich jak usługi administracyjne [Barrutia, Echebarria, 2021; Zilincikova, Stofkova, 2021], edukacyjne [Xiang i in., 2021] czy ochrony zdrowia [Rahman, Zisis, 2020; Moynihan i in., 2021]. Niektóre sektory usług wymagające wysokiego poziomu kontaktu bezpośredniego z klientem indywidualnym i/lub świadczące równocześnie usługi dla większej grupy klientów (takie jak branża usług kosme- tycznych, turystyczna, eventowa czy usług przewozowych), ze względu na wpro- wadzone ograniczenia dotyczące zachowania dystansu albo w przemieszczaniu ludności czy też lockdownów, zostały bardziej dotknięte przez różnego typu problemy (zarówno malejący popyt [Bhuiyan i in., 2021], jak i problemy z utrzy- maniem płynności czy znalezieniem pracowników [Firuzi i in., 2021; Causa i in., 2022]). Wymiana handlowa w początkowym etapie pandemii (I i II kwartał 2020 roku) spadła do poziomu z okresu kryzysu finansowego 2008-2009 [United Nations Conference on Trade and Development, 2021], ale stosunkowo szybko wróciła do poziomu sprzed pandemii, wykazując dużą odporność na zakłócenia. Zaobserwowane skutki oraz tempo reakcji i powrotu do poziomu wymiany (i sprzedaży) były zauważalnie różne w zależności od tego, jakiej grupy podmio- tów gospodarki światowej dotyczyły. Na poziomie gospodarek narodowych państwa o profilu eksportowym szybciej osiągnęły poziom wymiany sprzed pandemii niż te o profilu importowym [Kazunobu, Hirosh, 2021]. W grupie przedsiębiorstw jednostki z udziałem kapitału zagranicznego sprostały nowym wyzwaniom znacznie lepiej od tych nieposiadających powiązań międzynarodo- wych przy porównywalnej ich wielkości [Benguria, 2021]. Z punktu widzenia skali firm najmniejsze pod względem zatrudnienia przedsiębiorstwa radziły sobie zdecydowanie gorzej od większych podmiotów [Dai i in., 2021; United Nations Conference on Trade and Development, 2022] i to właśnie wśród najmniejszych firm zaobserwować można najwięcej bankructw i zawieszenia działalności [Dai i in., 2021; United Nations Conference on Trade and Development, 2022]. W przypadku łańcuchów dostaw te dłuższe i obejmujące większą liczbę podmio- tów odczuły najpoważniejsze konsekwencje w postaci opóźnień wynikających zarówno z zakłóceń w łańcuchach logistycznych (na przykład problemy z prze- pustowością portów w Chinach [Brock, 2022; Whelan, 2022]), jak i braku kom- ponentów (na przykład półprzewodniki) [Frieske, Stieler, 2022]. Wymienione utrudnienia, zaobserwowane między innymi w sektorze auto- motive [Belhadi i in., 2021; de Vet i in., 2021], spowodowały rozpoczęcie dysku- sji z jednej strony nad zmianą dotychczasowego modelu produkcji i zaopatrzenia just-in-time (JIT, „na czas”), minimalizującego stany magazynowe i wymagają- cego czasowego dostarczania mniejszych partii komponentów, na model just-in- -case (JIC, „na wszelki wypadek”), który zakłada utrzymanie zapasów na nie- przewidziane okoliczności, co pozwala na kontynuowanie produkcji w przypadku opóźnienia dostaw [Brakman, Garretsen, van Witteloostuijn, 2020; Jiang, Rigobon, Rigobon, 2022], a z drugiej strony nad skróceniem łańcuchów dostaw i powro- tem produkcji do krajów (ich reindustrializacją), z których została wcześniej relokowana [Belhadi i in., 2021; Kumar i in., 2021]. Zauważono również zmianę efektywności łańcuchów dostaw w zależności od kategorii produktów – miejsce branż, w których wystąpiły istotne problemy z utrzymaniem ciągłości dostaw (jak branża automotive, elektroniki użytkowej), zajęły branże o znaczeniu wręcz krytycznym w sytuacji pandemicznej (branża farmaceutyczna, środków czysto- ści) [Kumar i in., 2020, Kazunobu, Hirosh, 2021]. Wybuch pełnowymiarowej wojny w Ukrainie w lutym 2022 roku okazał się kolejnym szokiem dla światowej gospodarki. Konflikt ten wciąż trwa i obserwu- jemy kolejne jego etapy, a także okresową eskalację, trudno więc przewidzieć zarówno czas jego trwania, jak i warunki zakończenia. Biorąc natomiast pod uwagę już obserwowane zakłócenia na światowym rynku, wynikające ze zna- czenia stron konfliktu dla rynków produktów strategicznych (takich jak rynek zbóż – problemy z żywnością [World Food Programme, 2022], czy rynek su- rowców energetycznych – zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego krajów UE [World Economic Forum, 2022]), rozmiar i zasięg skutków długookresowych trwającej wojny okazują się praktycznie niemożliwe do oszacowania. Można jedynie wskazać na znaczenie politycznych działań jako wpływających na dal- szy przebieg konfliktu i jego skutki oraz oczekiwać wzrostu znaczenia sankcji przeciwko Rosji jako czynnika sprzyjającego zakończeniu wojny. W przypadku obu wydarzeń o charakterze szokowym, obserwowanych na początku trzeciej dekady XXI wieku, trudno ocenić ich długotrwałe konsekwen- cje dla światowej gospodarki. Dla sytuacji pandemicznej COVID-19, ze wzglę- du na okres prawie trzech lat od ogłoszenia stanu pandemii przez Światową Or- ganizację Zdrowia 11 marca 2020 roku [World Health Organization, 2020], obserwacja reakcji poszczególnych podmiotów gospodarki światowej oraz da- nych dotyczących różnych aspektów gospodarki (wymiana handlowa, wzrost gospodarczy, PKB, bezrobocie, inflacja i wiele innych) pozwalają na stwierdze- nie, iż pomimo początkowych wyraźnych zakłóceń (głównie w I i II kwartale 2020 roku) sytuacja stosunkowo szybko (dla niektórych procesów, takich jak wymiana handlowa, jeszcze w tym samym roku w III kwartale) [Kazunobu, Hirosh, 2021] zaczęła wracać do poziomu sprzed wystąpienia impulsu szokowe- go. Nie dotyczy to oczywiście wszystkich sektorów gospodarki, różnice mogą występować nawet w odniesieniu do poszczególnych branż – na przykład wstępne szacunki prognozowały, że linie lotnicze będą odczuwały negatywne skutki wynikające z ograniczeń w okresie II i III kwartału 2020 roku aż do roku 2025 [International Air Transport Association, 2021], podczas gdy towarowy transport drogowy poza zakłóceniami w początkowym okresie nie odnotował poważnych strat czy spadków w odniesieniu do wykonywanych przewozów. W przypadku wielu sektorów to działania dostosowawcze na szczeblu państwo- wym lub międzynarodowym (szczególnie dotyczy to państw członkowskich Unii Europejskiej) odpowiadają za odporność poszczególnych gospodarek, jak i gospodarki światowej jako całości. W odniesieniu do drugiego zjawiska o cha- rakterze szokowym: konfliktu zbrojnego w Ukrainie, jak już wspomniano, wnio- skowanie o jego długoterminowych skutkach w obecnym momencie (IV kwartał 2022 roku) jest jeszcze trudniejsze niż w przypadku sytuacji pandemicznej COVID-19. Oba impulsy szokowe, pomimo kwalifikowania ich jako mających znamio- na wydarzeń losowych, są inaczej odbierane zarówno przez społeczeństwo, jak i poszczególne podmioty gospodarki światowej, co przekłada się na inne reakcje i działania dostosowawcze. W przypadku sytuacji pandemicznej COVID-19 zagrożenie dotyczyło w takim samym stopniu większości podmiotów gospodar- ki światowej, zakłócając funkcjonowanie przedsiębiorstw krajowych i między- narodowych oraz wymagając podejmowania działania od administracji krajowej, organizacji międzynarodowych i ugrupowań integracyjnych. Rozwiązania i na- rzędzia dostosowawcze wypracowane i wdrożone przez poszczególne podmioty różniły się między sobą [Our World in Data, 2022], tym niemniej w większości przypadków miały te same cele: zapewnienie bezpieczeństwa (poprzez ograni- czenie rozprzestrzeniania się wirusa) oraz utrzymanie funkcjonowania gospo- darki na poziomie pozwalającym na zaspokojenie podstawowych potrzeb (w początkowej fazie) i ograniczenia długoterminowych negatywnych konse- kwencji (te działania są dalej utrzymywane, na przykład na szczeblu unijnym). Dodatkowo można wskazać na współpracę i wzajemne wykorzystywanie wy- pracowanych rozwiązań i narzędzi przez różne podmioty (na przykład stosowa- nie unijnego elektronicznego certyfikatu COVID przez inne kraje niż kraje członkowskie UE [European Commission, 2021] – co powoduje, że sytuacja pandemiczna COVID-19 potencjalnie w dłuższym okresie może mieć pozytyw- ny wpływ na wzajemne relacje i wzmacniać współpracę międzynarodową. W przypadku drugiego z omawianych wydarzeń – konfliktu zbrojnego w Ukrai- nie – pomimo zdecydowanie bardziej regionalnego charakteru przez polityczne i gospodarcze znaczenie zaangażowanych stron również wywołał on reakcje wielu podmiotów gospodarki światowej. Jednak w przeciwieństwie do reakcji na sytuację pandemiczną COVID-19, gdzie cele przyświecające poszczególnym podmiotom gospodarki światowej były podobne, w sytuacji wojny w Ukrainie cele (i reakcje) okazują się o wiele bardziej zróżnicowane i często służą partyku- larnym interesom poszczególnych podmiotów (czy wycofać się z rynku rosyj- skiego, czy nałożyć sankcje gospodarcze, czy utrzymywać stosunki handlowe i tym podobne) oraz wykazują duże prawdopodobieństwo zaostrzenia obecnych linii podziałów i konfliktów polityczno-gospodarczych na arenie międzynaro- dowej, jak i wykreowania nowych, czyli zwiększenia niestabilności gospodarki światowej. Aktualna analiza procesów zachodzących w gospodarce światowej wymaga uwzględnienia współwystępowania opisanych zjawisk. Na uwagę zasługuje także fakt, iż od początku konfliktu zbrojnego w Ukrainie (i wystąpienia drugiego impulsu szokowego) rozróżnienie znaczenia i wpływu obu czynników destabili- zujących gospodarkę światową staje się utrudnione. Należy przy tym pamiętać, iż nie są to jedyne czynniki, które kształtują uwarunkowania funkcjonowania podmiotów gospodarki światowej i nie można zapominać o uwzględnieniu roli takich długoterminowych trendów i zjawisk jak globalizacja, urbanizacja, cyfry- zacja, a także uwzględnić wpływ pogłębiających się zagrożeń globalnych, często determinujących warunki prowadzenia działalności gospodarczej, takich jak starzenie się społeczeństw czy szeroko rozumiane problemy klimatyczne. Uwzględniając skalę złożoności i wielowymiarowość procesów zachodzą- cych w gospodarce światowej przełomu II i III dekady XXI wieku, oddawane w ręce Czytelników opracowanie1 podzielono na dwie części. Część pierwsza zatytułowana: Uwarunkowania funkcjonowania współczesnej gospodarki świa- towej w kolejnych tekstach podejmuje problematykę inflacji w państwach człon- kowskich Unii Europejskiej oraz koncepcji udzielania pomocy publicznej na ba- dania i rozwój w Polsce, innowacyjności krajów Europy Środkowo-Wschodniej, a także instrumentów finansowego wsparcia internacjonalizacji przedsiębiorstw w UE. Teksty tworzące drugą część opracowania – Handel zagraniczny i inne formy współpracy gospodarczej w gospodarce globalnej – dotyczą kolejno handlu mię- dzynarodowego w warunkach globalizacji i deglobalizacji w latach 1995-2020, handlu mierzonego za pomocą wartości dodanej i globalnych łańcuchów warto- ści ze szczególnym uwzględnieniem okresu pandemii, skutków pandemii dla handlu zagranicznego na przykładzie handlu samochodami osobowymi w UE, a także opodatkowania transakcji wewnątrzwspólnotowych podatkiem od warto- ści dodanej w Unii Europejskiej na przykładzie Niemiec oraz motywów i wyni- ków bezpośrednich inwestycji zagranicznych na bardziej zaawansowanych ryn- kach na przykładzie polskich inwestycji w Niemczech i wpływu pandemii COVID-19 oraz inwazji Rosji na Ukrainę na sytuację gospodarczą w Mongolii. Publikację kierujemy do wszystkich osób zainteresowanych zjawiskami i procesami zachodzącymi w gospodarce światowej, w tym studentów (jako literatura uzupełniająca do takich przedmiotów jak ekonomia międzynarodowa czy międzynarodowe stosunki gospodarcze) oraz osób pracujących w firmach międzynarodowych lub prowadzących działalność w środowisku międzynaro- dowym. Mamy nadzieję, że zawarte w niej analizy, wyniki badań i opinie Auto- rów okażą się cennym źródłem informacji o gospodarce światowej jej podmio- tach oraz wybranych procesach okresu niepewności, która towarzyszy globalnej rzeczywistości na początku III dekady XXI wieku.
Wspieranie zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce przez system zachęt dla inwestorów
Rozdział 1Przesłanki wspierania inwestorów zagranicznych w świetle teorii i badań empirycznych 1.1. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie jako forma internacjonalizacji przedsiębiorstw 1.1.1. Internacjonalizacja a zagraniczne inwestycje bezpośrednie -przegląd definicji 1.1.2. Motywy podejmowania zagranicznych inwestycji bezpośrednich 1.2. Wpływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich na gospodarkę 1.2.1. Gospodarka kraju goszczącego 1.2.2. Gospodarka kraju pochodzenia 1.3. Determinanty wyboru lokalizacji 1.4. Uzasadnienie dla wspierania zagranicznych inwestycji bezpośrednich Rozdział 2 Ramy prawne i organizacyjne wspierania zagranicznych inwestycji bezpośrednich 2.1. Reguły konkurencji Unii Europejskiej 2.1.1. Pomoc państwa versus pomoc publiczna 2.1.2. Klasyfikacja pomocy publicznej 2.1.3. Pomoc publiczna w świetle Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej 2.1.4. Przesłanki pomocy publicznej 4.3. Kapitał zagraniczny w przedsiębiorstwach 4.4. Aktywność eksportowa inwestorów zagranicznych 4.5. Aktywność importowa inwestorów zagranicznych 4.6. Konkurencyjne lokalizacje 4.7. Znaczenie instytucji dla wyboru lokalizacji 4.8. Przesłanki wyboru lokalizacji 4.8.1. Rozkład odpowiedzi i podstawowe statystyki opisowe 4.8.2. Ranking ogólny przesłanek wyboru lokalizacji 4.8.3. Zróżnicowanie przesłanek wyboru lokalizacji na podstawie rankingu ogólnego 4.8.4. Zróżnicowanie przesłanek wyboru lokalizacji na podstawie testu Manna-Whitneya 4.8.5. Rankingi szczegółowe przesłanek wyboru lokalizacji 4.9. Znaczenie zachęt dla wyboru lokalizacji 4.9.1. Ranking ogólny zachęt inwestycyjnych 4.9.2. Zróżnicowanie znaczenia zachęt inwestycyjnych na podstawie rankingu ogólnego 4.9.3. Zróżnicowanie znaczenia zachęt inwestycyjnych na podstawie testu Manna--Whitneya 4.9.4. Ranking szczegółowy zachęt inwestycyjnych 4.10. Specjalne strefy ekonomiczne 4.11. Znaczenie pomocy publicznej dla wyboru lokalizacji 4.12. Wsparcie po rozpoczęciu działalności (opieka poinwestycyjna) Rozdział 5 Wykorzystanie pomocy publicznej przez przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym 5.1. Wartość i struktura pomocy publicznej 5.2. Przesłanki lokalizacji a wykorzystanie pomocy publicznej 5.3. Zachęty inwestycyjne a wykorzystanie pomocy publicznej Rozdział 6 Zachęty z perspektywy polskich inwestorów bezpośrednich z województwa łódzkiego 6.1. Wielkość i struktura zagranicznych inwestycji bezpośrednich z województwa łódzkiego 6.2. Wykorzystanie pomocy publicznej przez polskich inwestorów bezpośrednich z województwa łódzkiego 6.3. Znaczenie zachęt dla podjęcia decyzji o inwestycji zagranicznej 6.3.1. Charakterystyka badanych przedsiębiorstw 6.3.2. Aktywność zagraniczna 6.3.3. Motywy ekspansji inwestycyjnej 6.3.4. Wykorzystanie zachęt inwestycyjnych Zakończenie Spis tabel Spis rysunków Bibliografia Summary Nota o Autorze Załącznik 1. Kwestionariusz dla inwestorów zagranicznych Załącznik 2. Kwestionariusz dla polskich inwestorów bezpośrednich z województwa łódzkiego* Koszty produkcji, zasoby ludzkie, potencjał gospodarczy województwa, relacje z administracją, infrastruktura, in...
scite is a Brooklyn-based organization that helps researchers better discover and understand research articles through Smart Citations–citations that display the context of the citation and describe whether the article provides supporting or contrasting evidence. scite is used by students and researchers from around the world and is funded in part by the National Science Foundation and the National Institute on Drug Abuse of the National Institutes of Health.
Contact Info
customersupport@researchsolutions.com
10624 S. Eastern Ave., Ste. A-614
Henderson, NV 89052, USA
Product
Resources
This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.
Copyright © 2024 scite LLC. All rights reserved.
Made with 💙 for researchers
Part of the Research Solutions Family.
