Streszczenie. W badaniach analizowano efektywność procesu biologicznej defosfatacji w warunkach występowania węglowodorów aromatycznych (BTX) w stężeniu od 1,0 do 5,3 mg/ dm 3 . Jako materiał badawczy zastosowano ścieki syntetyczne, ścieki komunalne oraz ścieki wzbogacone cieczą osadową. Efektywność usuwania fosforu dla ścieków z dodatkiem BTX wahała się od 36,4 do 86,3 %, natomiast w przypadku prób kontrolnych -bez BTX od 22,5 do 83,8%. Wyliczone średnie efektywności defosfatacji wynosiły: dla ścieków z BTX -72,9%, a dla ścieków bez węglowodorów -67,4%. Z analizy efektywności usuwania fosforu wynika, że dla niższych stężeń fosforu ogólnego w ściekach surowych uzyskano wyższą efektywność usuwania fosforu w próbach z BTX. Słowa kluczowe: węglowodory aromatyczne (BTX), proces osadu czynnego, biologiczna defosfatacja, reaktor SBR.
WSTĘPWęglowodory aromatyczne, w tym benzen i jego pochodne alifatyczne: toluen i ksyleny, należą do substancji bardzo szkodliwych. Wynika to z ich własności toksycznych, nawet przy bardzo niskich stężeniach, co w istotnym stopniu decyduje o toksyczności ekosystemów wodnych. Ponadto BTX charakteryzują się zdolnością adsorpcji na cząstkach stałych, przez co ich stężenie w osadach może być wyższe niż w środowisku wodnym [1]. BTX powszechnie występują w ściekach odprowadzanych do oczyszczalni ścieków komunalnych. Mogą być odprowadzane zarówno ze ściekami przemysłowymi, z drobnych zakładów usługowo-produkcyjnych, jaki i ze ściekami bytowo-gospodarczymi [5]. Dopuszczalna wartość sumarycznego stężenia BTX w ściekach przemysłowych wprowadzanych do urządzeń kanalizacji komunalnej wynosi 1,0 mg/dm 3 [11]. Obserwuje się zróżnicowane stężenia tych substancji w ściekach komunalnych. Bell i in. [2] oraz Namkung i Rittman [10] wykazali zawartość BTX w ściekach komunalnych w zakresie od 0,43 µg/dm 3 benzenu do 85,5 µg/dm 3 toluenu. Najwyższe stężenie o-ksylenu w ściekach surowych doprowadzanych do oczyszczalni stwierdzono w zakresie 570 do 933 µg/dm 3 , a dla sumy m-i p-ksylen do 1700 µg/dm 3 [3,8].