Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Yer Alan Bazı İhtilaflı Konu Başlıklarının İncelenmesi

Abstract

Bu çalışma ihtilaflı konulardan "Bilim" ve alt başlıkları "Yok Olan Türler, Biyoyakıt, İklim Değişikliği, Su Sıkıntısı, Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların" sosyal bilgiler ders kitaplarındaki yerini ve dağılımını analiz etmeyi amaçlamıştır. İhtilaflı konular, bireylerin veya toplumun bir konuda ayrılığa düştüğü, birbirine zıt görüşler ileri sürdüğü konular olarak kabul edilebilir. Çalışma da ihtilaflı konuların eğitim içerisindeki yeri ve sosyal bilgiler eğitimi alanyazındaki bazı önemli noktalarına da değinilmiştir. Bu çalışmada AB Konseyi'nin ele aldığı ve Güney INDIANA Üniversitesi'nin belirlediği ihtilaflı konulardan bazılarının içerikteki varlığı, tartışabilirliği ve araştırılan konular hakkında farkındalık oluşturma açısından ele alınmıştır. Araştırmanın kapsamı 2018-2019 yılında Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı onaylı okutulan ortaokul 5. 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarıdır. Araştırmanın deseninde nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi ve içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda "Bilim" kavramına ders kitaplarında yeterince yer verildiği, alt başlıkların ise yeteri kadar kitaplara yansıtılmadığı tespit edilmiştir. İncelenen ihtilaflı konu başlıkları açısından öğrenci seviyesinin genel olarak gözetildiği söylenebilir. Eksikliği görülen, gelecek nesilleri yakından ilgilendiren "Yok Olan Türler, Biyoyakıt, İklim Değişikliği, Su Sıkıntısı, Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar" başlıklarının öğrenciler tarafından araştırılmasına ve sorgulanmasına fırsat tanınabilir. Konuyla ilgili farkındalığın artırılması için ders kitaplarında etkinlikler hazırlanabilir. Ders kitaplarında, ihtilaf içeren bu konuların öğrencilerin ilgisini çekmesi ve konu başlıklarının ders sürecine etkin şekilde yansıtılması öğretmenin yönlendirmesiyle gerçekleşebilir. İhtilaflı konuların öğretiminde tekrar öğretimde kullanılmak üzere kılavuz kitapların hazırlanarak öğretmeni yönlendirici içeriklerin verilmesi, ihtilaflı konuların daha etkin şekilde öğrenme ortamına yansımasını sağlayabilir. İhtilaflı konular hakkında alanyazında bazı çalışmaların bulunduğu görülmüştür ancak icelenen araştırma konusunun alanyazında eksikliği görülen bir konu başlığı olduğu söylenebilir. Bu çalışmanın ise ihtilaflı konularla ilgili hem sosyal bilgiler eğitimi alanında hem de diğer alanlardaki yapılacak olan bundan sonraki çalışmalara katkı sağlayacağı düşünülmüştür.

The Study on Competencies of Prospective Teachers of Social Studies to Use Controversial Issues in Teaching

“…The studies in the field of social studies education, mostly aimed at determining the perceptions, attitudes and opinions of prospective teachers of social studies and history (Alagöz, 2014;Aynuz, 2020;Baloğlu Uğurlu & Doğan, 2016;Çepni & Geçit, 2020;Seçgin, 2019;Özüdoğru, 2022), teachers (Çopur, 2015;Günal & Kaya, 2016;Öztürk, 2017;Tuncer, 2018), and students (Arslan, 2019;Öztürk, 2022) regarding the controversial issues and the teaching of these topics. There are also some limited studies examining controversial issues in curricula (Tatar, 2018) and textbooks (Kirkit, 2021) and aiming to develop teacher competencies related to controversial issues (Avaroğulları, 2015). Studies on improving the use of controversial topics in social studies (Baki Pala, 2020;Özcan, 2021) are new and limited.…”