Sosyal Bilgiler Öğretim Programındaki Değerlerin Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarına Yansıma Durumu

Abstract

Öğretim programlarında belirlenen hedeflerin ve değerlerin ders kitaplarıyla uyumlu olup olmadığı ve yine bu kazanımların ve değerlerin uygun şekilde verilip verilmediği, hedeflere ulaşma noktasında önem taşımaktadır. Araştırmanın amacı, 2018 sosyal bilgiler öğretim programında belirtilen değerlerin 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında karşılığının olup olmadığının araştırılmasıdır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın veri kaynağını, 2019 -2020 eğitim-öğretim yılında okutulan 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı oluşturmaktadır. İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının incelenmesi sürecinde içerik analizi esas alınmıştır. Araştırmacı verilerin analizini NVivo 11 programıyla yapmıştır. Oluşturulan kod ve temaların doğruluğu ve güvenirliği uzman görüşü alınarak artırılmıştır. Araştırmanın sonucunda; kitabın içeriğinde 1023 adet değer ifade eden içerik tespit edilmiştir. Bu değer ifadelerinden 518'i metinlerde, 321'i resimlerde/görsellerde, 130'u ölçme -değerlendirme bölümlerinde, 54'ü etkinliklerde yer almaktadır. Ders kitabının içeriğinde en çok; ''sorumluluk, öz denetim, duyarlılık (çevre -kültürel miras)'' değerleri tespit edilmiştir. Kitapta en az; ''adalet, eşitlik, dürüstlük'' değerleri tespit edilmiştir. Bulgular ve sonuçlar çerçevesinde, ders kitabında ölçme -değerlendirme bölümlerinde ve etkinliklerde değer ifadelerinin daha fazla yer alması sağlanabilir.

Yedi̇nci̇ Sinif Di̇n Kültürü Ve Ahlak Bi̇lgi̇si̇ Ders Ki̇tabinin Kök Değerleri̇n Öğreti̇mi̇ Açisindan İncelenmesi̇

“…Bu beklentinin bir sonucu olarak ders kitaplarını değerler eğitimi açısından inceleyen birçok çalışma yapılmıştır. Güncel öğretim programları bağlamında yapılan çalışmalar Türkçe dersi ağırlıklı olmakla birlikte Sosyal Bilgiler, Hayat Bilgisi, Matematik, İngilizce gibi birçok farklı ders kitabı incelenmiştir (Aslan vd., 2019;Derse & Coşkun, 2021;Erbaş, 2021;Gül, 2017;Kılcan, 2020;Öksüz & Eken, 2019;Öztürk & Özkan, 2018). DKAB dersinin değer eğitimine katkı potansiyelinin yüksek oluşu nedeniyle bu dersin değer eğitimi bağlamında çeşitli yönlerden çalışıldığı görülmektedir.…”

Hayat Bilgisi Derslerindeki Değerler Eğitimine İlişkin Sınıf Öğretmenlerinin Görüşleri

“…Bazı öğretmenler HBDK'larındaki görsellerin/resimlerin sayısının yeterli olmadığını, mevcut resimlerin hayali olduğunu ve karikatür düzeyinde kalıp gerçek hayatla ilişkisinin zayıf olduğuna yönelik görüşler belirtmişlerdir. Öğretim programlarının ders kitaplarına yeteri kadar yansıtılamadığı veya ders kitaplarının öğretim programlarına değerler bağlamında tam uygun olmadığı ile ilgili alanyazında çalışmamızı destekleyen bir çok çalışma mevcuttur (Aktan ve Padem, 2013;Calp, 2006;Demir ve Demirhan İşcan, 2007;Ecerkale ve Bayrak, 2018;Erbaş, 2021;Güçlü, 2019;Hatay Uçar, 2019;Kahya, 2018;Keskin ve Öğretici, 2013;Kuş ve diğerleri, 2013;Kuzucu, 2018;Külünkoğlu, 2010;Özkan, 2017;Sezer, 2005;Şen, 2008).…”

İlkokul 4.SINIF Sosyal Bi̇lgi̇ler Ders Ki̇tabinin Evrensel Değerler Açisindan İncelenmesi̇

“…Araştırmada ulaştığımız, 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında en sık vurgulanan değerlerin sorumluluk, dayanışma ve vatanseverlik değerleri olduğu bulgusu alanyazında yapılan başka çalışmaların (Aral, 2008;Aydemir & Özel, 2017;Çelikkaya & Kürümlüoğlu, 2018;Doğan & Gülüşen, 2011;Ecerkale & Bayrak, 2018;Erbaş, 2021;Genç, 2018;Kılcan & Üçarkuş, 2018;Kuzucu, 2018;Şen, 2008) bulgularıyla da desteklenmektedir.…”

“…Sosyal bilgiler dersi, okullarda değer kazandırma görevini üstlenen en önemli derslerden bir tanesidir (Erbaş, 2021). İçeriğinde tarihsel özelliklerin yer alması, farklı kültür ve yaşam hikâyelerine yer vermesi ve çok disiplinli bir yapı içermesi sosyal bilgiler dersinin değer öğretiminde önemli bir ders olmasını sağlamaktadır (Kan, 2010).…”