Sosyal Medyada Dezenformasyon Ve Haber Doğrulama Platformlarinin Prati̇kleri̇

Abstract

Yeni iletişim teknolojilerinin 21. yüzyılla birlikte toplumsal hayat ve iletişim ortamı üzerinde dönüştürücü etkileri olmuştur. İnternet ve sosyal medyanın gündelik hayatlara git gide daha fazla entegre olmasıyla birlikte iletişim ve habercilik anlayışlarında da değişimler yaşanmıştır. İnternet'in sağladığı, bilgiye kolay ulaşım, haberlerin hızlı şekilde dolaşımı ve insanları ağlar üzerinde buluşturma gibi faydalarla birlikte; özellikle sosyal medya üzerinden dolaşıma giren "sahte haberlerin" kamuoyunun objektif/doğru haberler aracılığıyla oluşması idealini olumsuz şekilde etkilemektedir. Dijital ortamda faaliyet gösteren haber doğrulama platformları bu sahte haberlerle mücadelede önemli rol oynamaya başlamıştır. Bu çerçevede çalışmada, Türkiye ve dünyadan iki haber doğrulama platformu "Teyit.org" ve "Snopes.com" örnek vaka olarak seçilmiştir. Öncelikle bu platformların özellikleri ortaya koyulmuş, kullandıkları haber doğrulama yöntemleri incelenmiş ve içerik analiziyle bu platformların haber doğrulama süreçlerinde hangi konulara öncelik verdikleri belirlenmiştir. Ayrıca araştırmada, haber doğrulama amacıyla kurulan sivil toplum girişimlerinin sınırlılıkları tartışmaya açılmış ve bunların tek başına yeterli olmayacağı, bireylerin bilinçlenmesi ve dijital medya okuryazarlığı seviyelerinin arttırılmasının da aynı derecede önemli olduğunun altı çizilmiştir.

Kamu Diplomasisinde Post-Truth: Bir Meydan Okuma Olarak Dezenformasyon

“…Dezenformasyon, temelde kasıtlı olarak yalan/sahte haber ve malumatların üretilmesi ve paylaşılmasını içermektedir. Dezenformasyonun 2000'lerdeki en önemli farkı, sosyal medya ve bu alandaki yeni aktörler aracılığıyla çok hızlı bir şekilde küresel düzeyde paylaşılması ve yayılmasıdır (Çömlekçi, 2019, s. 1551Aydın, 2020, s. 78). Bunda hakikat sonrası durum ve dijital toplumun ortaya çıkardığı hızlanma kültürü ve bunun bir sonucu olarak bilgiden habere kadar her şeyin bir an önce paylaşılması ve beğeni alma arzusudur.…”

Sosyal Medyada Güven Ve Teyi̇t: Sosyal Medya Kullanim Sikliği Bağlaminda Bi̇r İnceleme

“…Literatürdeki çalışmalarda sosyal medyayı genelde ya da özelde haber alma ve paylaşma amaçlı kullanma, güven ve teyit (Karaman ve Önder, 2017;Thompson vd., 2019;Erkan ve Ayhan, 2018;Kavaklı, 2019;Çömlekçi, 2019;Çömlekçi ve Başol, 2019;Ünal, Mayıs 2021, 6(1), 32-52. Kılıç, 2020) bağlamında incelemeler bulunsa da yapılan bu çalışma, söz konusu olguları (güven ve teyit) diğer çalışmalardan farklı olarak kullanıcıların demografik özellikleri ve en fazla kullanılan beş sosyal medya platformunu kullanım sıklıkları özelinde mercek altına almaktadır.…”

“…Bu açıdan bakıldığında sıradan insanların sosyal medyada karşılaştıkları yığınla bilgi ve haberi değerlendirirken bunların güvenirliğine ilişkin nasıl yaklaştıkları önemli bir soru işareti olmaktadır. Dolayısıyla giderek artan sayıda araştırma, sosyal medya haberlerinin kullanıcılar tarafından nasıl değerlendirildiklerini, bunlara ne oranda güvendiklerini ve bu haberlerin doğruluğunu teyit etmeye ne kadar meyilli olduklarını anlamaya odaklanmaktadır (Çömlekçi ve Başol, 2019;Çömlekçi, 2019;Kutlu ve Doğan, 2020;Kılıç ve İspir, 2020).…”

“…Böyle yapılarak teyit davranışı yakından mercek altına alınmış ve güven, sosyal medya kullanım sıklığı ve kullanıcıların demografik özellikleri çerçevesinde anlaşılmaya çalışılmıştır. Özellikle günümüzde kullanıcıların hem haberin kaynağı hem de haberin bir dağıtanı olduğu düşünüldüğünde ve sosyal medyada maruz kaldıkları haberlerin boyutu göz önünde tutulduğunda teyit davranışının yakından incelenmesi ihtiyacı ortaya çıkmaktadır (Çömlekçi, 2019;Çömlekçi ve Başol, 2019;Kutlu ve Doğan, 2020). Ayrıca "We Are Social" ile "Hotsuite" tarafından 2020 yılı itibariyle gerçekleştirilen bir araştırmada belirlenen, Türkiye'de en fazla kullanılan 5 (beş) sosyal medya platformunun (slideshare.net, 2020) (Instagram, YouTube, Facebook, Whatsapp ve Twitter), kullanıcılar tarafından kullanım sıklıkları ile bu çerçevede kullanıcıların sosyal medyada kurumsal ve bireysel güvenlerinin yanı sıra demografik özelliklerinin de teyit davranışları üzerindeki etkileri ele alınmıştır.…”

Examining the Models Used for Fake News Detection in the Scope of Social Context

“…Kişilerin bilgi arayışı ve haber elde etme isteği, sosyal medyayı popüler hale getiren etkenler arasında yer almaktadır [1]. Çevrimiçi haber sağlamak ve yaymak, sosyal medya yoluyla daha hızlı ve daha kolay olduğundan sahte haberler, kasıtlı olarak yanlış bilgi dediğimiz dezenformasyon içeren haber makaleleri kapsamında incelenmektedir [2]. Sahte haberlerin yaygınlaşmasıyla bireyler ve toplum ciddi derecede olumsuz etkilere maruz kalabilmektedir.…”