Sosyolojik Açıdan Sporda Şiddet Olgusu: Bütüncül Bir Bakış

Abstract

Spor insanların birçok kurumsal yapıya göre daha esnek hareket etme fırsatı bulduğu bir alandır. Bireysel ve toplumsal manada sporun hayatı kuşattığı, sosyal münasebetlerin yeniden üretiminde etkili olduğunu söylemek pekte yanlış olmaz. Sporun doğası gereği, insanların karakter gelişimine, sosyalleşmesine ve olumsuz davranışlardan uzaklaşmasına imkân sağlaması gerekirken, şiddet olayları da toplumsal yaşamda en çok spor alanlarında gözlenmektedir. Bu açıdan birbirine zıt olan bu iki kavram üzerine birçok bilimsel inceleme yapılmıştır. Yapılan incelemelerde yoğun olarak sporda fiziksel şiddet, taraftar şiddeti, saldırganlık, fanatizm gibi konular tespit edilmeye ve çözümlenmeye çalışılmıştır. Sporda şiddet olgusu bütüncül bir açıdan (fiziksel, psikolojik, ekonomik, cinsel şiddet) derinlemesine araştırılmamıştır. Bu çalışmada 15 farklı spor branşında 14 erkek, 14 kadın olmak üzere toplamda 28 elit sporcuyla mülakat yapılmıştır. Mülakatlar 5 farklı ilde (İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Düzce ve Bolu) sporculara uygulanmıştır. Tematik veri analizi yöntemine göre elde edilen verilerden, sporcuların fiziksel, psikolojik, ekonomik ve cinsel şiddetin farklı boyutlarına antrenör, seyirci ve sporcu üçlemesinde nasıl maruz kalabildikleri sporcuların deneyimleri neticesinde tespit edilmiştir. Ayrıca araştırma sonuçlarına göre sporda ekonomik ve cinsel şiddetinde de yoğun olarak yaşandığı ortaya konulmuştur.

Profesyonel Sporcularda Fiziksel, Psikolojik, Ekonomik ve Cinsel Şiddetin Cinsiyet Değişkenine Göre İncelenmesi

“…(Tablo 3). Diğer şiddet türleri ile bağlantı içerisinde olan ekonomik şiddet olgusu, sporcuların yaşam kalitesini, performansını ve motivasyonunu etkileyen olumsuz bir faktördür (Kılıç, 2019). Cinsel şiddet boyutunda, takım arkadaşı veya başka bir sporcunun cinsel şiddete maruz kalma oranı %69,9 oranında, sözlü cinsel şiddete maruz kalma %35,5 oranında, özel bölgelere dokunma %23,5 oranında, cinsel şiddeti uygulayan kişi olarak antrenör seçeneği %27,7 oranında olduğu tespit edilmiştir.…”

“…Araştırmaya, yaş ortalaması 22.34 ± 5.29 olan, farklı spor branşlarından (Atletizm, Basketbol, Voleybol, Futbol, Fitness, Tenis, Boks), 68 erkek, 98 kadın olmak üzere toplam 166 sporcu katılmıştır. Sporcuların fiziksel, psikolojik, ekonomik ve cinsel şiddet düzeylerini belirlemek için araştırmacı tarafından ilgili literatür taraması (Bulut, 2012;Kılıç, 2019) yapılarak hazırlanan anket uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde, frekans analizi, Crosstab ve t testi analizleri uygulanmıştır.…”

“…Elit spor bağlamında, sporcuların çalışma yaşamında ilerlemesine engel olma, maaşına, gelirine el koyma, az para verme, priminden kesme, prim sözü verip-prim vermeme, çok az para verip yapılması mümkün olmayan şeyleri talep etme, yedek oynatma, kadroya almama, sağlık hizmetlerinden yararlanmasını engelleme gibi söylem ve eylemlerle karşımıza çıkmaktadır. Diğer şiddet türleri ile bağlantı içerisinde olan ekonomik şiddet olgusu, sporcuların yaşam kalitesini, performansını ve motivasyonunu etkileyen olumsuz bir faktördür (Kılıç, 2019). Kişinin bir cinsel obje olarak görülmesi, gözle ya da sözle taciz edilmesi gibi durumlarda cinsel şiddet olarak değerlendirilmektedir (Kılıç, 2017).…”

“…Tecavüz, sporcunun fiziksel veya duygusal baskıyla cinselliğe zorlanması, cinsellikte tamamen bir obje olarak kullanılması ve cinsel taciz bu şiddet türünün yansımalarıdır. Sporda cinsel şiddet olgusunu daha da netleştirmek gerekirse; seyircinin sporcunun belli cinsel bölgelerine odaklanması, fiziksel temas gerektiren sporlarda ya da antrenmanlarda antrenör sporcu arasında spor ahlakına aykırı eylemlerde bulunulması ve bu durumun meşrulaştırılması için sporcunun kariyeri üzerine tahakküm kurulması, sporla ilgili olmayan reklamlarda ya da programlarda sporcuların bir meta olarak kullanılması, kameraların sporcuların cinsel bölgelerine odaklanması gibi durumların birçoğu sporda cinsel şiddet unsuru olarak ele alınmalıdır (Kılıç, 2019). Türkiye' de yapılan bazı çalışmalarda spor alanlarındaki şiddetin sorumlusu olarak; %34,9 medya, %21,6 kulüp yöneticileri, %16,2 sorumsuz seyirciler, %10,8 amigolar, %6,6 taraftar dernekleri, %5,8 hakemler ve %4,1 oranında siyasiler olduğu belirlenmiştir.…”

“…Katılımcılara çevrimiçi anket uygulanmıştır. Anket soruları araştırmacı tarafından ilgili literatür taraması (Bulut, 2012;Kılıç, 2019) yapılarak hazırlanmıştır. Araştırma doğrultusunda, fiziksel, psikolojik, ekonomik ve cinsel şiddet türlerinin sporcular üzerindeki etkisini ortaya koyabilecek temalara odaklanılmıştır.…”