Rafa³ WIOENIEWSKI Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznañ
KULTURA STRATEGICZNA, CZYLI O KULTUROWYCH UWARUNKOWANIACH POLITYKI ZAGRANICZNEJ I BEZPIECZEÑSTWANauka o stosunkach miêdzynarodowych, praktycznie od pocz¹tku swego funkcjonowania w charakterze samodzielnej dyscypliny naukowej, by³a zdominowana przez interpretacje o charakterze uniwersalistycznym. Przedstawiciele kolejnych orientacji badawczych (liberalni idealioeci, wczeoeni realioeci, behawioryoeci, neorealioeci itd.) próbowali objaoeniaae politykê miêdzynarodow¹ za pomoc¹ generalnych praw i wzorców, adekwatnych niezale¿nie od konkretnych okolicznooeci miejsca i czasu. Przyk³adowo, zgodnie z paradygmatem realistycznym, wszystkie pañstwa (niezale¿nie od ich ustroju, kompozycji etnicznej czy kultury okreoelaj¹cej to¿samooeae elit) kieruj¹ siê przy planowaniu i wykonywaniu polityki zagranicznej identyczn¹ logik¹ bêd¹c¹ produktem wspólnego oerodowiska miêdzynarodowego. Badacze stosunków miêdzynarodowych czêsto siêgali po modele racjonalnego wyboru i teoriê gier, niejednokrotnie zak³adaj¹c bezalternatywnooeae rezultatu kalkulacji bez wzglêdu na jednostkowe cechy aktora. Nie mo¿na jednak ca³kowicie pomin¹ae faktu, i¿ stosunki miêdzynarodowe s¹ produktem dzia³añ spo³ecznych (tzn. ludzkich), które nie s¹ zdeterminowane wy³¹cznie obiektywnymi czynnikami materialnymi, ale równie¿ (a zdaniem niektórych -przede wszystkim) ideami, wyobra¿eniami, przekonaniami i wartooeciami wytworzonymi oraz kultywowanymi w psychice cz³owieka. Podejoecie to znalaz³o silne odbicie w propozycji badawczej konstruktywistów, opartej na za³o¿eniu, i¿ oewiat spo³eczny (w tym rzeczywistooeae miêdzynarodowa) jest zbiorow¹ kreacj¹ oewiadomooeci spo³ecznej.Koncepcja kultury strategicznej stanowi odpowiedŸ na potrzebê uwzglêdnienia subiektywnych czynników kszta³tuj¹cych politykê zagraniczn¹ i bezpieczeñstwa pañstwa. Stopniowa ewolucja tej propozycji, od narzêdzia pomocniczego analizy strategicznej po alternatywny sposób objaoeniania polityki miêdzynarodowej wpisuje siê w trend rozwoju podejoecia kulturowego w naukach spo³ecznych. U¿ytecznooeae koncepcji kultury strategicznej zdaj¹ siê zwiêkszaae przeobra¿enia wspó³czesnego ³adu miêdzynarodowe-go. Przez wiêksz¹ czêoeae swej krótkiej historii nauka o stosunkach miêdzynarodowych skupia³a sw¹ uwagê na objaoenianiu relacji miêdzy pañstwami obszaru euroatlantyckiego, który pod wzglêdem kulturowym jest relatywnie jednorodny. Po zakoñczeniu zimnej wojny nast¹pi³ istotny wzrost znaczenia i wp³ywów pañstw po³o¿nych w innych regionach (np. Brazylii, Chin czy Indii). Bior¹c pod uwagê ich zupe³nie odmienne tradycje kulturowe, analiza kultury strategicznej mo¿e siê okazaae niezbêdna dla pe³nego zrozumienia nowego ³adu miêdzynarodowego.Przegl¹d Strategiczny 2012, nr 1
PREKURSORZY KONCEPCJI KULTURY STRATEGICZNEJChocia¿ samo pojêcie kultury strategicznej pojawi³o siê po raz pierwszy w drugiej po³owie lat siedemdziesi¹tych XX wieku, to jednak kulturowe interpretacje polityki zagranicznej maj¹ znacznie d³u¿sz¹ historiê. W historii refleksji nad stosunkami miêdzy-...