Streszczenie W Polsce ok. 2500 kobiet rocznie umiera z powodu nowotworu złośliwego jajnika. Ponad 80% nowych zachorowań odnotowuje się u pacjentek po 50. roku życia. Wczesne objawy raka jajnika są zazwyczaj niejasne i podobne do obserwowanych w innych łagodnych zmianach jajnika, dlatego większość pacjentek jest diagnozowana w zaawansowanym stadium choroby, co wyjaśnia, że rak jajnika jest piątą pod względem częstości występowania przyczyną zgonów z powodu nowotworów u kobiet. W diagnostyce zmian w zakresie przydatków oraz w różnicowaniu zmian złośliwych i łagodnych oprócz badania klinicznego najczęściej podnosi się znaczenie wywiadu rodzinnego, markerów biochemicznych oraz ultrasonografii (USG). Opracowanie metody ułatwiającej dokładną selekcję kobiet, u których ostatecznie zdiagnozowano raka jajnika, może odegrać znaczącą rolę w poprawie przeżywalności tych pacjentek. Wykorzystując łączne oznaczanie stężenia glikoproteiny zwanej CA 125 (carcinoma antigen 125) oraz podfrakcji 4 ludzkiego białka z komórek nabłonkowych najądrza (human epididymis protein 4 -HE4), stworzono algorytm ROMA (Risk of Ovaria Malignancy Algorithm), służący do szacowania prawdopodobieństwa, że wykryty guz jest złośliwym nowotworem nabłonkowym jajnika. Przy wykorzystaniu badań USG opracowano nowe algorytmy -simple rules oraz subjective assessment -znacząco zwiększające zarówno czułość, jak i specyficzność wykrywania złośliwych zmian nowotworowych w zakresie przydatków. Z badań ekspertów International Ovarian Tumor Analysis (IOTA) wynika, że ok. 8% guzów jest bardzo trudnych do zróżnicowania przedoperacyjnego, nawet przy wykorzystaniu najnowszych metod sonograficznych oraz biochemicznych.Słowa kluczowe: guz jajnika, wiek rozrodczy, ryzyko onkologiczne.
SummaryIn Poland, about 2,500 women die from ovarian cancer every year. Over 80% of new cases are recorded in patients over 50 years of age. Early symptoms of ovarian cancer are often unclear and similar to those observed in other benign ovarian changes. That is why most patients are diagnosed at advanced stages of the disease, therefore ovarian cancer is the fifth leading cause of cancer mortality in women. In the diagnosis of adnexal masses and the differentiation of malignant and benign tumors, the clinical examination, family history, biochemical markers and ultrasound diagnosis are generally used. Developing methods that facilitate identifying women with ovarian cancer may play a significant role in improving the survival of patients. Using a combined evaluation of CA-125 and HE4 levels, the ROMA (Risk of Ovarian Malignancy Algorithm) algorithm was created to estimate the probability of malignant epithelial ovarian cancer. Moreover, new ultrasound-based algorithms have been developed -Simple Rules and Subjective Assessment, which significantly enhanced both the sensitivity and specificity in detecting malignant adnexal masses. The research of IOTA experts showed that about 8% of ovarian tumors are very difficult to differentiate before surgery, even with the use of the latest modern sonog...