Subwersywne poplecznictwo: Foucault/Nietzsche

Abstract

Foucault naleŜy, obok Bataille'a, Deleuze'a, Klossowskiego, Derridy, do tych współczesnych myślicieli francuskich, którzy zainicjowali renesans filozofii Nietzschego i którzy z filozofii tej uczynili stałe odniesienie dla własnej myśli, a tym samym -jeden z najbardziej podstawowych problemów filozoficzno-kulturowej samowiedzy epoki. Sam Foucault jest względem Nietzschego w pewnej mierze zarazem najdalszy i najbliŜszy. Najdalszy -jesli filozoficzną dlań admirację mierzyć ilością komentarzy, a przede wszystkim stymulowanym wiernością wobec enigmatycznej prawdy dzieła Nietzschego zamysłem przedstawienia integralnej interpretacji, która deszyfrowałaby jego fundamentalne motywy i scalała je -w oparciu o jakąś ostateczną zasadę -w zamknięty system. Foucault napisał dwa teksty -a tylko jeden w całości -poświęcone autorowi Woli mocy (NFM, NGH) [1] . NajbliŜej -jesli wziąć pod uwagę nie tylko skalę i rozległość nawiązania doń, ale i stopień produktywnego zawłaszczenia jego myśli, czyli jej krytycznej aktualizacji we współczesnym świecie: "Ja ludzi, których kocham, wykorzystuję. Jedynym znamieniem pokrewieństwa z myślą taką jak nietzscheańska, jest właśnie wykorzystanie,wykręcenie, zmuszenie do zaciskania zębów, do krzyku. Czy wówczas, zdaniem komentatorów, będzie się wiernym, czy niewiernym, nie ma Ŝadnego znaczenia" (GW, s.32O). Foucault nie szuka zatem ukrytej prawdy myśli Nietzschego, ale, eksplorując jej rozliczne maski, uprawiając jej poprzeczną, ukrytą i podskórną lekturę, współtworzy jej prawdę dzisiejszą, czyli na miarę problemów epoki. I w tym sensie jest najwiekszym nietzscheanistą filozoficznej współczesności Sens tej (re)aktualizacji prawdy nietzscheańskiej w dziele Foucaulta polega na radykalizacji, czyli bezkompromisowym podjęciu i doprowadzeniu do ostatecznych granic jej krytycznej istoty skierowanej przeciwko metafizycznemu jądru europejskiego doświadczenia świata. Foucault uderza w centralną dlań kategorię źródłowego początku -oznaczającą metafizyczną prawdę, esencję, zasadę rzeczu, podstawę bytu -a następnie, w konstytuującą się przez odniesienie do niej kategorię podmiotu w jego racjonalnej i jednolitej, właściwej doświadczeniu nowoŜytnemu, toŜsamości. PodwaŜając pod znakiem śmierci Boga filozoficzną prawomocność początku, pyta o konsekwencje zerwania więzi między początkiem i podmiotem dla podmiotowego statusu istnienia ludzkiego, innymi słowy: co oznacza śmierć Boga dla człowieka w rewindykowanych dotychczas przez metafizykę i humanizm obszarach doświadczenia wolności, języka, historii i władzy. * Dzieło Foucaulta, począwszy od Historii Szaleństwa, zwraca się gwałtownie przeciwko całej racjonalistycznej tradycji Oświecenia z jej ideami totalnej emancypacji rozumu, poznawczego i moralnego postępu oraz optymizmu, a zatem przeciwko ogarniającemu kulturę europejską procesowi racjonalizacji, czyli wykształcania się naukowych form myślenia, które miały pozwolić człowiekowi przybliŜyć się do prawdy i zgodnie z którymi winien on kształtować swoje Ŝycie i humanizować świat społeczny (szczęście i samorealizacja...