Taberî’nin Câmi’u’l-Beyân’ında Dirayet Olgusu ve Disiplinlerarasılık

Abstract

Kur’ânî düşüncede ilim ve din bir bütündür. Kaynaklarının ortak olması, ilim ve dinin birbiriyle çelişmediğini göstermektedir. Kur’ân, temel maksat olmamakla birlikte diğer disiplin ve ilim dal-larından da bahsetmektedir. Tefsir ilmi; konuları, gayesi ve meşguliyet alanına bakıldığında diğer ilmî disiplinlerle mutlak bir yapısal ilişki içerisindedir. Müfessirler, Kur’ân âyetlerini anlama ve açıklama sürecinde şer’î ilimler yanında tabiî ilimlerden de istifade etmektedirler. Nakledilen rivayetler yanında farklı akademik disiplinlerden de istifade edilmesi Kur’ân tefsirinde bir tür dirayet yaklaşımıdır. Fakat bu noktada bilim olgusunun kesin sonuca varılmış mutlak doğrular olmadığı göz önünde bulundurulmalıdır. Bu araştırmada çok yönlü bir İslam âlimi olan Ta-berî’nin, Câmi‘u’l-beyân adlı tefsirindeki dirayet olgusu ve disiplinlerarası yaklaşımı konu edi-nilmektedir. Kur’ân’ın anlaşılması sürecinde dirayet yaklaşımı ve disiplinlerarasılık unsurlarının Taberî ve meşhur tefsiri bağlamında önemli olduğuna inanılmaktadır. Rivayet tefsirlerinin temel kaynaklarından biri olan mezkûr eserin verisel analiziyle, Kur’ân’ın anlaşılmasında disiplinlera-rasılığın yeri ve önemi hakkında bilimsel ve akademik bir paradigma oluşturulması hedeflen-mektedir. Dirayet olgusu ve bilhassa disiplinlerarasılık konusunun çerçevesi Taberî tefsiriyle sınırlandırılmaktadır. Mezkûr konular; literatür taraması, analiz, sentez ve mukayese gibi yön-temlerle ele alınmaktadır. Hakeza örneklem yöntemiyle tefsir açısından dikkat çekici bulgulara ulaşılmıştır. Taberî’nin; âyetleri tefsir ederken, yaşadığı dönemin bilimsel ve kültürel özellikleri çerçevesinde akıl, duyu, haber ve bazı dinî ve fennî ilimlerden istifade ettiği sonucuna ulaşılmış-tır.