Tarihi Hamamların Hijyen ve Sanitasyon Açısından İncelenmesi: Sivas İli Örneği (Examination of Historical Baths Terms of Hygiene and Sanitation: The Example of Sivas Province)

Abstract

Medeniyetlerin başlangıcından beri, vücut temizliği toplumların kültürel, sosyal ve ekonomik özelliklerini etkilemiştir. Uygarlıkların gelişim sürecinde, beden temizliği ihtiyacının giderildiği birçok yapıyı görmekteyiz. Bu yapıları incelediğimizde temizlik ve rahatlama amacıyla kullanılan hamamlar, yaygın olarak karşımıza çıkmaktadır. Hamamlar tarih boyunca beden temizliğinin yanı sıra birçok kültürün oluşumuna sebep olmuş ve sosyalleşme aracı olarak da görülmüştür. Son yıllarda turistik ürün olarak karşımıza çıkan hamam kültürü önemli bir turizm aracı olmuştur. Günümüzde ülke ekonomisine önemli katkısı olan turizm, deniz kum güneş üçlemesinin dışına çıkmıştır. İleri yaş nüfusunun artmasıyla, yapılan seyahatlerin birçoğu tedavi amaçlı olmuştur. Sağlık turizminde sıcak ve mineralli suların tedavi amaçlı kullanılması ve tedavi maliyetlerinin uygun olması bu turizm türünü cazip hale getirmiştir. Sıcak sulardan gelen şifa, termal tesislerin yanı sıra hamam kültürüyle de devam etmiştir. Geçmişte insanlar, hamamlara sadece temizlenmek için gitmemiş hamamların birçok hastalığa da iyi geldiğini savunmuşlardır. Hamamlarda insanlar hem eğlenmiş hem de sıcak suyun verdiği şifa ile tedavi olmuşlardır. Bu bakımdan hamamlarda verilen hizmetin sağlık turizmiyle bağlantılı olduğunu söylemek mümkündür. Halen Anadolu’da hamamların birçok rahatsızlığa iyi geldiği inanışı vardır. Özellikle eklem ve kas ağrıları, soğuk algınlıkları, vücut kırgınlıklarında tedaviye destek olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada Sivas İlindeki tarihi hamamların sağlık turizmiyle ilişkisi ile hijyen ve sanitasyon bakımından yeterli olup olmadığı değerlendirilmiştir. Aynı zamanda hamam hizmeti alan müşterilerin, demografik özelliklerine göre ortaya çıkan farklılıklar da ele alınmıştır. Çalışmanın teorik bölümünde sağlık turizmi ve çeşitleri, hamam kavramı, hamamların tarihsel gelişimi, hamam gelenekleri, hamam çeşitleri ve Sivas ilinde hizmet veren hamamlar, hijyen ve sanitasyon kavramları ile hamamlarda bu kavramların önemine değinilmiştir. Uygulama bölümünde ise veri toplama amacı ile hamam hizmeti alan müşterilere Mart-Temmuz 2021 tarihleri arasında toplam 220 adet (online ve yüz yüze) anket yapılmıştır. Toplanan veriler SPSS 25.0 programında değerlendirilmiştir. Veriler incelendiğinde, hamama en sık gelenlerin yaş ortalamasının genelde 35-44 aralığı olduğu görülmüş ve geliş nedenlerinde özellikle eğlenme/dinlenme ve sağlık cevaplarının olduğu tespit edilmiştir. Diğer taraftan katılımcıların %40,9’u hamamların çekici olmasının sebebine, tarihsel ve kültürel yapı cevabını vermiştir.