Telewizja, słodycze i zdrowie. O sprawczości dzieci i napięciach w praktykach życia codziennego w kontekście programów promocji zdrowia

Abstract

<jats:p>W tekście prezentuję rezultaty badań prowadzonych w ramach projektu badawczego, realizowanego przez Interdyscyplinarny Zespół Badań nad Dzieciństwem UW, Zdrowie w opiniach dzieci – ujęcie childhood studies. Głównym celem projektu jest odczytanie znaczeń, jakie nadają kwestiom związanym ze zdrowiem (lub jego brakiem) dzieci w wieku wczesnoszkolnym (8–11 lat). Pokazuję, jak dzieci, jako społeczni aktorzy, radzą sobie z nowoczesnymi wymaganiami dotyczącymi ciała i nową strukturą odpowiedzialności związaną z traktowaniem dzieci jako przekaźników wiedzy o zdrowych nawykach żywieniowych i stylach życia. Przedstawiam także pokrótce, jak dzieci definiują zdrowie i czym dla nich jest niezdrowe zachowanie. Ze względu na to, że obok oczywistych skojarzeń ze zdrowiem – takich jak ruch na świeżym powietrzu i jedzenie warzyw oraz owoców – jednym z głównych elementów opowieści o zdrowiu okazał się telewizor, komputer i inne tego typu urządzenia, pytam o znaczenia, jakie nadają dzieci mediom w kontekście zdrowia. Skupiam się na tym, jak łączą je z problematyką zdrowia, a także, co o koncepcjach zdrowia i ciała mówi przywoływanie w tym kontekście praktyk związanych z oglądaniem telewizji. Ponadto wskazuję, że włączanie w dyskurs zdrowotny telewizji, komputera, tabletu itp. wynika z niedualistycznego podejścia dzieci do ciała i zdrowia. W ich wizji zdrowie jest nierozerwalnie związane z moralnością, edukacją i estetyką.Choć badane dzieci przejmują wiele narracji związanych ze zdrowiem dystrybuowanych przez instytucje edukacyjne i wydają się doskonale znać zasady zdrowego żywienia i te związane z dbaniem o zdrowie i ciało, tworzą zdrowotne narracje na własnych zasadach. Z jednej strony więc są posłusznymi odbiorcami programów profilaktyki zdrowotnej (wiedzą, co jest zdrowe), z drugiej pozostają członkami plemienia dzieci, które swoją dziecięcość realizują przez praktyki uznawane za niezdrowe i „niedorosłe”. Z badań wyłania się więc obraz dziecka podzielonego: wiedzącego, co robić, by być zdrowym, a jednocześnie praktykującego „niezdrowe” działania, na co pozwala mu status bycia dzieckiem</jats:p>

„Je chipsy i zapycha się chrupkami". Nastolatki w opiniach dzieci

“…Jako dzieci mają prawo być łakome, szukać przyjemności i uciekać przed odpowiedzialnością . Z jednej strony są przez współczesne systemy pedagogiczne (wzmacniane różnymi programami szkolnymi) obarczane odpowiedzialnością za zdrowie swoje i swojej rodziny, mają być agentami zmiany (Boni 2015;Radkowska-Walkowicz 2016) . Za pośrednictwem szkoły, ale także mediów 12 , zostają włączone w strategie budowania przyszłości i zarządzania ryzykiem i niejako w imieniu nowoczesnych reżimów zdrowia mają przynieść zmianę zachowań całej rodziny .…”

„Ten żył zdrowo, a ten żył choro”. O rozumieniu zdrowia i ruchu przez dzieci

“…Analizując polityki państwa, realizowane przez jego instytucje, takie jak szkoła, możemy bowiem odczytać założenia współczesnej biopolityki. Realizuje się ona na poziomie programów nauczania, rozmaitych programów zdrowotnych kierowanych do dzieci, a czasem również do ich rodziców (Radkowska-Walkowicz 2016). Podstawowym źródłem wiedzy w tym projekcie były jednak badania z udziałem dzieci.…”

“…Korzystanie z uroków "niezdrowego życia" to przyjemność właściwa dzieciom (por. Radkowska-Walkowicz 2016;Diasio 2018).…”