The Causes of Japan’s Economic Stagnation

Abstract

Przyczyny stagnacji gospodarczej Japonii Wst´p Na poczàtku lat 90. gospodarka japoƒska po ponad trzydziestu latach dynamicznego rozwoju wesz∏a w faz´ stagnacji. Spadek dynamiki wzrostu i pogorszenie równowagi ekonomicznej sprawi∏y, ˝e Japonia utraci∏a pozycj´ lidera mi´dzynarodowej konkurencyjnoÊci. BezpoÊrednimi przyczynami stagnacji gospodarczej Japonii by∏y: silna aprecjacja jena (Endaka) i spekulacja (bubble economy) oraz zjawisko przenoszenia mocy produkcyjnych za granic´ (hollowing out). Po okresie spekulacji gospodark´ japoƒskà dotkn´∏a recesja, której towarzyszy∏ radykalny spadek dynamiki wzrostu PKB, notowaƒ gie∏dowych i cen nieruchomoÊci, a tak˝e transfer mocy produkcyjnych za granic´. System spo∏eczno-ekonomiczny Japonii, który od po∏owy lat 50. zapewnia∏ wysokà dynamik´ wzrostu, ekspansj´ eksportowà, a tak˝e kapita∏owà, w latach 90. straci∏ swà dynamik´. Podejmowane przez rzàdzàcà Parti´ Liberalno-Demokratycznà reformy nie mia∏y charakteru kompleksowego i okaza∏y siṕ o∏owiczne i stosunkowo ma∏o skuteczne. System finansowy, w tym bankowy, który w drugiej po∏owie lat 80. uwaany by∏ za fundament si∏y ekonomicznej, znalaz∏ si´ w kryzysie. Pomimo wielu prób i realizacji programów poprawy sytuacji banków, osiàgni´te wyniki sà niezadowalajàce. Kryzys systemu bankowego opóênia proces restrukturyzacji grup kapita∏owo-przemys∏owych Keiretsu 1. Liberalizacja przep∏ywu czynników wytwórczych i globalizacja dzia∏alnoÊci produkcyjnej oraz wejÊcie Japonii w etap rozwoju gospodarki poprzemys∏owej, opartej na us∏ugach i wiedzy, ujawni∏y brak zdolnoÊci dostosowawczych grup Keiretsu do nowych warunków ekonomicznych, technologicznych, spo∏ecznych i mi´dzynarodowych rozwoju. Stagnacja gospodarcza zbieg∏a si´ w czasie z istotnymi zmianami demograficznymi w Japonii. Spadek tempa przyrostu ludnoÊci i pogarszajàca siś truktura wed∏ug wieku, stawiajà gospodark´ japoƒskà w niekorzystnej pozycji z punktu widzenia potrzeb rozwojowych. * Autor jest pracownikiem Wydzia∏u Ekonomicznego Uniwersytetu w Bia∏ymstoku. Artyku∏ wp∏y-nà∏ do redakcji w marcu 2005 r. 1 Keiretsu to niehierarchiczne grupy g∏ównych przedsi´biorstw wywodzàcych si´ z przedwojennych konglomeratów Zaibatsu (np. Mitsui, Mitsubishi, Sumitomo, Yasuda), powiàzanych relacjami kredytowymi ze wspólnym g∏ównym bankiem (np. Dai Ichi Kangyo, Fuji), i udzielajàcych preferencji innym cz∏onkom grupy, b´dàcym partnerami handlowymi lub joint-ventures (Keiretsu horyzontalne). Keiretsu wertykalne to sieç poddostawców funkcjonujàcych w ramach wielkich korporacji i podporzàdkowanych im poprzez relacje kapita∏owe oraz d∏ugookresowe umowy handlowe (np. Toyota, Hitachi) [Dore, 2000, s. 39].

Jen - od ery Meiji do ery Heisei

“…W rezultacie, gdy w 1962 r. stan rezerw walutowych i złota Japonii przekroczył wartość 2 mld dol., to w 1971 r. sięgnął 15,5 mld dol. 19 Gospodarka zaczęła jednak odczuwać efekt "przegrzania", czego wyrazem był wzrost in acji i de cyt w handlu zagranicznym. Odpowiedzią polityki monetar-nej było podniesienie stóp procentowych i kontrola pożyczek bankowych.…”