Dermatolojik tedavide son yıllarda önemli gelişmeler olmaktadır. Dermatoloji tarihindeki en eski tedavi yöntemlerinden biri olan fototerapi, bu gelişmelerin gerisinde kalmayıp, tam tersine, etkin ve güvenilir olmasının avantajıyla, pek çok deri hastalığının tedavisinde yaygın olarak kullanılmaya devam etmektedir. Bu makale, mevcut fototerapi yöntemlerinin tarihçesinden başlayarak, yapay ultraviyole kaynakları, bu kaynakların dozimetre ve kalibrasyon standartları ve ultraviyole tedavi protokolleri konusunda pratik ve temel bilgiler verebilmeyi hedeflemektedir.
Öz AbstractLately, important advances take place in dermatological treatment. Phototherapy, as one of the oldest treatment modalities in the history of dermatology, does not fall behind these advances; on the contrary, it is still used widely in the treatment of many skin diseases with the advantages of being effective and safe. This article aims to give practical and basic information about artificial ultraviolet sources, dosimetry and calibration standards of these sources and ultraviolet treatment protocols, starting with the history of current phototherapy modalities. Keywords: Dosimetry, calibration, history, psoralen ultraviolet A, ultraviolet B, phototherapy Sürekli Eğitim / Continuing Medical Education 1 Turk J Dermatol 2017;11:1-11 • DOI: 10.4274/tdd.3233
GirişDermatoloji tarihindeki en eski tedavi yöntemlerinden biri olan fototerapi, dermatolojik tedavideki gelişmelerin gerisinde kalmayıp, etkin ve güvenilir olmasının avantajıyla, pek çok deri hastalığında yaygın olarak kullanılmaya devam etmektedir. Psoriasis, mikozis fungoides, atopik dermatit, vitiligo ve polimorf ışık erüpsiyonu gibi patogenezleri tamamen farklı hastalıkları tedavi edebilen fototerapi, bu özelliğiyle, dermatolojideki tedavi seçenekleri arasında özel bir yere sahiptir.
Fototerapinin TarihçesiFototerapinin tarihçesi binlerce yıl öncesine dayanır. 3500 yıl önce Mısır'da, o zaman lepra olduğu sanılan vitiligoda, Nil deltasında yetişen ve psoralen içeren bir bitki olan Ammi majus'u kaynatarak içtikten sonra güneşe çıkmak bir tedavi yöntemiydi. Modern fototerapide ilk adımlar, "fototerapinin babası" olarak bilinen Niels Ryberg Finsen tarafından atılmıştır. Güneş ışığının antibakteriyel etkileri olduğunu farkeden Finsen, yapay bir ultraviyole (UV) lambası geliştirmiş ve bu "Finsen lambası" ile, 800'den fazla lupus vulgaris hastasını tedavi ederek, %80'inde kür sağlamış, bu buluşuyla 1903 yılında Nobel ödülü kazanmıştır. Dermatoloji tarihinde Nobel ödülü alan ilk ve tek kişidir (1-3).Fototerapi alanına yaptığı katkılarla ismi anılması gereken isimlerden bir diğeri de Goeckerman'dır. Goeckerman, Mayo klinikte, halen kendi adıyla anılmakta olan bir fototerapi yöntemi geliştirmiş ve elde ettiği ilk sonuçları 1925 yılında yayınlamıştır. Psoriasis hastalarında uygulanan bu yöntemde, yüksek basınçlı civa lambaları ile geniş bant UVB uygulamasını izleyerek deriye kömür katranı sürülmektedir (4). Goeckerman rejimi, günümüzde popüler bir tedavi yöntemi değildir. Ancak, biyolojikler da...