The Duties of Metropolitans Affiliated with the Istanbul Greek Patriarchate within the Ottoman Administrative System

Abstract

Osmanlı Devleti'nde, Ortodoks Rum Patrikhanesi’nin hiyerarşik düzeni içinde yer alan görevlilerden biri olan metropolitler patrikhanenin yetki alanı içindeki farklı bölgelerde bulunan kiliselerin ve cemaatlerin idaresinden sorumluydular. Dini ayinler, dini eğitim, kilisenin yönetimi, mülklerinin idaresi gibi çeşitli görevleri yerine getirmekteydiler. Bu makalede, İstanbul Rum patrikhanesine bağlı metropolitlerin Osmanlı dönemindeki görevleri incelenmektedir. Tanzimat dönemi öncesindeki yapının incelendiği bu çalışma kapsamında, Başbakanlık Osmanlı arşivindeki çeşitli tasniflere ait belgeler titizlikle incelenmiş ve sebep-sonuç ilişkisi çerçevesinde tarihsel analiz yöntemi kullanılarak elde edilen bulgular, mevcut literatürle birlikte değerlendirilmiş ve bilimsel bir perspektifle sunulmuştur.
 Bu incelemeler ışığında, metropolitlerin kurumsal düzeyde ruhani, toplumsal ve yönetsel nitelikte yetkilere sahip oldukları Osmanlı kaynaklarından tespit ve teyit edilmiştir. Patrikhane ve merkezi devlet arasındaki ilişkileri doğrultusunda görevlerini yerine getirirken, her iki otoriteye karşı sorumluluk taşıdıkları gözlenmektedir. Sonuç olarak, Osmanlı idari yapısı içerisinde metropolitler, yanlızca patrikhaneye karşı sorumluluk üstlenmiş olan görevliler değildi aynı zamanda merkezi devlete karşı da sorumlulukları olan yetkililerdi. Hem patrikhaneyle doğrudan ilişkileri hem de Osmanlı devletiyle dolaylı ilişkileri aracılığıyla toplumun dini ve sosyal hayatını düzenlemekte etkiliydiler. Bu ikili ilişki, metropolitlerin çift yönlü sorumluluklarının doğasından kaynaklanmaktadır. Bu ilişki biçimi, metropolitlerin kurumsal niteliklerinin şekillenmesinde etkili olmuş ve Osmanlı toplumunun karma yapısında merkeziyetçi bir düzenin yansımalarını gösteren önemli faktörlerden biridir.