The effect of physical activity, pharmacologic interventions, over-the-counter supplements and cognitive training in preventing Alzheimer’s disease, mild cognitive impairment and related dementias: an overview

Abstract

Fizinio aktyvumo, medikamentinio gydymo, maisto papildø ir kognityviniø treniruoèiø átaka Alzheimerio ligos, susijusiø demencijø prevencijai ir kognityviniø gebëjimø iðlaikymui G. Navickaitë Vilniaus universitetas, Medicinos fakultetas ÁVADASDau giau nei 40 mi li jo nø þmo niø vi sa me pa sau ly je ser ga Alz hei me rio li ga (AL) ar ki to mis de men ci jø for mo mis [1]. AL ir su si ju sios de men ci jos (angl. Alz hei mer dis ease and re lated dementias, ADRD) itin pa blo gi na ser gan èiø jø gyve ni mo ko ky bae ir su ku ria pa pil do mà nað tà bei rû pes èius ser gan èio jo ar ti mie siems. Daþ nai as me nys, ser gan tys demen ci ja, yra pa lie ka mi spe ci fi niø slau gos ins ti tu ci jø prieþiû rai. JAV de men ci jà tu rin èiø as me nø prie þiû ros ið lai dos vir ði ja ðir dies li gø ar vë þio gy dy mo ið lai das, ku rias daþ -niau siai pa ti ria jø ar ti mie ji [2]. Da bar ti në mis prog no zë mis, iki 2050 m. þmo niø, tu rin èiø de men ci jà ar ser gan èiø AL, ga li pa tri gu bë ti [3]. Daþ niau sia de men ci jos prie þas tisAlz hei me rio li ga, ta èiau di fe ren ci juo ti, ar de men ci jà su kë -lë vien tik AL, ar pri si dë jo ir ki ti de men ci jà su ke lian tys fak to riai, be veik ne áma no ma. Daþ nai prieð ið si vys tant demen ci jai, pa cien tai tu ri ági jae leng và kog ni ty vi ná su tri ki mà (angl. mild cog ni tive im pair ment, MCI) [4]. Tai gi, ieð ko ti efek ty viø pre ven ci jos prie mo niø nuo AL ir ki tø de men ci jø rû ðiø yra vie nas pa grin di niø tiks lø, no rint uþ kirs ti ma sið kà ðiø su sir gi mø pli ti mà at ei ty je.Yra ke lios pa grin di nës sri tys, á ku rias de da mos di de lës vil tys, sie kiant uþ kirs ti ke lià AL ir ki toms de men ci jomstai fi zi nis ak ty vu mas, me di ka men ti nis gy dy mas, mais to pa pil dai ir kog ni ty vi nës tre ni ruo tës. FIZINIS AKTYVUMASDau ge lis ti ki, kad fi zi nis ak ty vu mas ma þi na de men ci jos ir kog ni ty vi niø ge bë ji mø blo gë ji mo ti ki my bae. Vis dël to, ryðys tarp fi zi nio ak ty vu mo ir de men ci jos pre ven ci jos në ra tie sio gi nis -fi zi nis ak ty vu mas ma þi na nu tu ki mo, dia be to ar hi per ten zi jos ga li my bae, o ðie veiks niai tu ri tie sio gi nae áta -kà ADRD.Bra su re ir ko le gø at lik ta sis te mi në fi zi nio ak ty vu mo ir ADRD pre ven ci jos kli ni ki niø ty ri mø ana li zë nag ri në ja 16 kli ni ki niø ty ri mø, at lik tø 2009-2017 m. [5]. Re mian tis nag ri në ja mais ty ri mais, sis te mi në je ana li zë je ið ski ria mos dvi ga li mos fi zi nio ak ty vu mo gru pës: fi zi nis ak ty vu mas, San trau ka. Dël se në jan èios vi suo me nës, Alz hei me rio li ga ir su si ju sios de men ci jos tam pa vis rim tes ne pro ble ma. Iki ðiol në ra at ras tø nei efek ty viø gy dy mo me to dø, nei veiks niø, galin èiø su ma þin ti ti ki my bae su sirg ti ðio mis li go mis. Vie ðai dis ku tuo ja ma apie ga li mà fi zi nio ak ty vu mo, vais tø, mais to pa pil dø ar kog ni ty vi niø tre ni ruo èiø nau dà kog ni ty vi niams þmo -gaus ge bë ji mams. Ta èiau ðiø me to dø nau da në ra áro dy ta su si ju siais ty ri...