The effects of non-clinical burnout on cognitive functioning

Abstract

Εισαγωγή και στόχοι έρευνας: Ο βασικός στόχος της παρούσας διατριβής ήταν η διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο τα μη κλινικά επίπεδα της επαγγελματικής εξουθένωσης (ΕΕ) σχετίζονται με τις επιδόσεις σε γνωστικά έργα καθώς και με την μη-κλινική κατάθλιψη και το μη-κλινικό άγχος. Επιπλέον στόχος αποτέλεσε η ανάδειξη της βιωμένης οικογενειακής στήριξης ως προστατευτικός μηχανισμός ενάντια στην εμφάνιση ψυχολογικών προβλημάτων αλλά και γνωστικής έκπτωσης.Η διατριβή αποσκοπούσε να απαντήσει στις ακόλουθες ερευνητικές ερωτήσεις: 1) Είναι η ΕΕ διαφορετική έννοια από τις έννοιες της κατάθλιψης και του άγχους; 2) Τα μη κλινικά επίπεδα ΕΕ σχετίζονται με την γνωστική έκπτωση; 3) Τα μη κλινικά επίπεδα κατάθλιψης και άγχους σχετίζονται άμεσα με ελλείμματα στις γνωστικές λειτουργίες; · αποτελούν ρυθμιστικοί παράγοντες στη σχέση ΕΕ και γνωστικών λειτουργιών; 4) Μπορεί η βιωμένη οικογενειακή στήριξη να εξηγήσει τη σχέση της ΕΕ με την κατάθλιψη, το άγχος και τις γνωστικές λειτουργίες; 5) Ποια είναι η διαχρονική σχέση της ΕΕ με την κατάθλιψη και το άγχος; 6) Τα άτομα με χαμηλότερο γνωστικό δυναμικό είναι περισσότερο επιρρεπή στην εμφάνιση ΕΕ, κατάθλιψης και άγχους; 7) Η βιωμένη οικογενειακή στήριξη μπορεί να αποτελέσει προστατευτικό μηχανισμό ενάντια στην εμφάνιση της ΕΕ, κατάθλιψης, άγχους αλλά και της γνωστικής έκπτωσης; Μέθοδος: Η παρούσα διδακτορική διατριβή αποτελείται από τέσσερις ποσοτικές μελέτες οι οποίες αποσκοπούν στην απάντηση των παραπάνω ερευνητικών ερωτημάτων. Αρχικά, πραγματοποιήθηκε μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση της βιβλιογραφίας προκειμένου να διερευνηθεί η σχέση της ΕΕ με την κατάθλιψη και το άγχος (Κεφάλαιο 2). Δεύτερον, διεξήχθη μια εκτενής συγχρονική έρευνα η οποία αποσκοπούσε στην απόκτηση μιας γενικής εικόνας των μελετηθεισών ερευνητικών σχέσεων. Παράλληλα, η συγχρονική έρευνα αποτέλεσε την βάση διερεύνησης των σχέσεων αυτών, επιτρέποντας με αυτόν τον τρόπο την εξέταση του τρόπου με τον οποίο εξελίχθηκαν οι σχέσεις αυτές μέσα στον χρόνο (Κεφάλαιο 3). Τρίτον, διενεργήθηκε μια έρευνα δύο επαναλαμβανόμενων μετρήσεων η οποία είχε ως στόχο τη διερεύνηση της βιωμένης οικογενειακής στήριξης ως επεξηγηματικού μηχανισμού της σχέσης μεταξύ ΕΕ και κατάθλιψης, και ΕΕ και άγχους (Κεφάλαιο 4). Τέλος, διεξήχθη μια διαχρονική έρευνα τριών επαναλαμβανόμενων μετρήσεων η οποία επέκτεινε τα ευρήματα της συγχρονικής έρευνας και αποσκοπούσε στη διερεύνηση και κατανόηση των σχέσεων αιτιότητας μεταξύ της ΕΕ και γνωστικών λειτουργιών, ΕΕ και κατάθλιψης, ΕΕ και άγχους. Επιπρόσθετα, η διαχρονική έρευνα επέτρεψε τη μελέτη των επιδράσεων της βιωμένης οικογενειακής στήριξης στην ψυχική υγεία και τις γνωστικές λειτουργίες (Κεφάλαιο 5).Αποτελέσματα: Σύμφωνα με τη συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση, η ΕΕ αναδεικνύεται ως ένα ψυχολογικό φαινόμενο διαφορετικό τόσο από την κατάθλιψη όσο και από το άγχος. Η διαχρονική διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ της ΕΕ, της, κατάθλιψης και του άγχους αποκάλυψε αμοιβαίες σχέσεις με μέτρια όμως μεγέθη επιδράσεων, υποδεικνύοντας πως η ΕΕ διαφοροποιείται από την κατάθλιψη και το άγχος αλλά δεν είναι ανεξάρτητη από τις δύο αυτές ψυχικές διαταραχές. Η μελέτη της βιωμένης οικογενειακής στήριξης ως επεξηγηματικού μηχανισμού των σχέσεων ΕΕ-κατάθλιψης και ΕΕ-άγχους έδειξε πως αυτή αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα των επιδράσεων της κατάθλιψης στη διάσταση της εξάντλησης της ΕΕ, αλλά σε αντίθετη κατεύθυνση από την αναμενόμενη. Ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα της παρούσας διατριβής ήταν το γεγονός ότι μία από τις συνέπειες των μη κλινικών επιπέδων ΕΕ είναι τα ελλείμματα στις οπτικοχωρικές ικανότητες. Επιπλέον, εντοπίστηκαν αμοιβαίες σχέσεις μεταξύ συγκεκριμένων διαστάσεων της ΕΕ με τις γνωστικές διεργασίες της αυτόματης επεξεργασίας και αναστολής. Δεν εντοπίστηκε καμία στατιστικώς σημαντική σχέση μεταξύ των γνωστικών λειτουργιών με την κατάθλιψη και το άγχος, ενώ κανένα από τα δύο ψυχολογικά φαινόμενα δεν βρέθηκε να αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα της σχέσης ΕΕ-γνωστικών λειτουργιών. Τα αποτελέσματα της παρούσας διατριβής ανέδειξαν τις ευεργετικές επιδράσεις της βιωμένης οικογενειακής στήριξης στην οπτικοχωρική μακρόχρονη μνήμη. Ωστόσο, δεν επιβεβαιώθηκε ο ρόλος της βιωμένης οικογενειακής στήριξης ως ρυθμιστικού παράγοντα στη σχέση ΕΕ-γνωστικών λειτουργιών. Τέλος, τα αποτελέσματα έδειξαν αμοιβαίες και αρνητικές σχέσεις ανάμεσα στην βιωμένη οικογενειακή στήριξη και σε συγκεκριμένες πτυχές της ΕΕ, την κατάθλιψη και το άγχος, αναδεικνύοντας τον ρόλο αυτής στην ψυχική υγεία. Συζήτηση: Συνολικά, η παρούσα διδακτορική διατριβή ανέδειξε την περίπλοκη σχέση μεταξύ της ΕΕ και των γνωστικών λειτουργιών. Οι μειωμένες οπτικοχωρικές ικανότητες είναι εμφανείς στα πρώτα στάδια της ΕΕ ενώ οι σχέσεις αμοιβαιότητας μεταξύ ΕΕ και των διεργασιών της αυτόματης επεξεργασίας και αναστολής υπογραμμίζουν τη σημασία των ατομικών διαφορών στην εμφάνιση της ΕΕ. Επιπλέον, τα αποτελέσματα της διατριβής προτείνουν ότι τα μη κλινικά επίπεδα κατάθλιψης και άγχους δεν σχετίζονται με γνωστική έκπτωση και παράλληλα υποδεικνύουν πως οι γνωστικές ικανότητες των ατόμων δεν αποτελούν παράγοντα κινδύνου των δύο αυτών ψυχολογικών προβλημάτων. Ενδιαφέρον εύρημα αποτελεί το γεγονός πως η βιωμένη οικογενειακή στήριξη ασκεί θετικές επιδράσεις στην οπτικοχωρική μακρόχρονη μνήμη, αναδεικνύοντας τον ευεργετικό της ρόλο στις γνωστικές λειτουργίες και προτείνοντας την αξιοποίηση αυτής σε προγράμματα παρέμβασης ασθενών με γνωστικά ελλείμματα. Η απουσία έμμεσων επιδράσεων της κατάθλιψης, του άγχους και της βιωμένης οικογενειακής στήριξης στη σχέση ΕΕ-γνωστικών λειτουργιών παρέχει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τις διεργασίες που εμπλέκονται στη σχέση αυτή.Η παρούσα διατριβή υποστηρίζει ότι η ΕΕ αποτελεί διαφορετικό ψυχολογικό φαινόμενο από την κατάθλιψη και το άγχος ωστόσο δεν είναι ανεξάρτητη από τα δύο αυτά ψυχολογικά προβλήματα προτείνοντας ότι η ΕΕ διαχέεται στην προσωπική ζωή των εργαζομένων και αντιστρόφως. Επιπλέον, μολονότι η οικογενειακή στήριξη είναι ευεργετική ενάντια στην εμφάνιση ψυχολογικών προβλημάτων, η παρεχόμενη υποστήριξη από τα μέλη της οικογένειας δεν είναι πάντα καλοδεχούμενη οξύνοντας με αυτό τον τρόπο ήδη υπάρχουσες ψυχολογικές δυσκολίες.Στη βάση των θεωριών του γνωστικού αποθέματος (Stern, 2002), της αυτό-ρύθμισης (Baumeister & Vohs, 2003) και του μοντέλου διατήρησης των πόρων (Hobfoll, 1989) επιχειρούμε να εξηγήσουμε τα παραπάνω ευρήματα.Η αναγνώριση και η ανάδειξη των παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν την ψυχική υγεία και τις γνωστικές λειτουργίες των ατόμων αποτελεί σημαντικό βήμα για την ανάπτυξη στρατηγικών πρόληψης και στοχευμένων προγραμμάτων παρέμβασης. Τα ευρήματα της παρούσας διδακτορικής διατριβής προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες αναφορικά με τους παράγοντες αυτούς.