The Evaluation of Satı Bey’s Study of ‘Education and Moral Matters Among the Books: Religion and Life’ in the Context of Religious Education

Abstract

Meşrutiyetin yeniden ilan edilmesiyle birlikte Osmanlı fikir hayatı farklı bir boyut kazanmıştır. Dönemin düşünürleri, problemlere ilişkin çözüm yollarını aramışlardır. Söz konusu arayış, düşünürler arasında görüş farklılıklarının doğmasına neden olmuştur. Görüş ayrılıklarından doğan entelektüel motivasyon önemli bir bilgi mirasının oluşmasına kaynaklık etmiştir. Özellikle maarif konusunda Mehmet Akif Ersoy, Ziya Gökalp, Tevfik Fikret, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Halil Fikret Kanad ve Emrullah Efendi gibi düşünürler din, ahlak ve eğitimle ilgili çalışmalarıyla bu döneme katkı sağlamışlardır. Bu anlamda II. Meşrutiyet dönemi maarif tarihimizde eğitim üzerine ciddi ve derinlikli tartışmaların yaşandığı bir dönem olarak tarihteki yerini almıştır. Eserleri ve faaliyetleriyle II. Meşrutiyet dönemi eğitim anlayışının gelişmesinde etkili olan düşünürlerden biri de Mustafa Sâtı Bey’dir. İkdam, Tarik, Malumat, Servet-i Fünûn, Ulûm-u İktisadiye, Ulûm-u İçtimaiye, Mülkiye, Yeni Mektep, Neyyir-i Hakikat, Tedrisat-ı İbtidaiye Mecmuası, Envâr-ı Ulum, Terbiye Encümeni, Düşüne, Vakit, Ahlaki Duygular, Uzviyetler ve Cemiyetler, Tanin, Aşiyan, Muallim, Terbiye Mecmuası ve Terbiye gibi etkili yayın organlarında dönemin eğitim konularına ilişkin önemli yazılar kaleme almıştır. Sâtı Bey kaleme aldığı yazılarında zaman zaman dönemin eğitimcilerine eleştiriler de yöneltmiştir. Maarif Nazırı Emrullah Efendi’nin “Tuba Ağacı Nazariyesi”ne ve Ziya Gökalp’in “Milli Terbiye” konusundaki görüşlerine eleştiriler yönelttiği bilinmektedir. Ancak İsmail Hakkı Bey’in görüşlerine yönelttiği eleştiriler diğerleri kadar bilinmemektedir. Bu anlamda çalışmanın amacı, Sâtı Bey’in İsmail Hakkı Bey’in eserine yönelttiği eleştirileri din eğitimi bağlamında incelemektir.