The Neuroendocrine and Neurodevelopmental Effects of Endocrine Disrupting Chemicals

Abstract

Ö ÖZ ZE ET T Yaşamın değişik dönemlerinde endokrin bozucu kimyasal madde (EBK)'lere maruziyet, organizmada santral sinir sistemi dahil olmak üzere pek çok sistem üzerinde istenmeyen etkilere yol açabilmektedir. Özellikle anne karnındaki maruziyet ile çocukluk dönemindeki maruziyetin etkilerinin çok daha önemli olabileceği ve ciddi sonuçlara yol açabileceği üzerinde durulmaktadır. Son yıllarda, EBK'lere temas ile bilişsel eksiklikler, yavaş nörogelişim, agresyon ve depresyon insidansında artış, hiperaktivite ve dikkat sorunlarını ilişkilendiren çalışmalar bulunmaktadır. Santral sinir sistemi tüm nörotransmitter, nöropeptit ve nörohormon sistemleri ile denge durumunda işlemek-tedir. EBK'ler mevcut duygudurum dengesini bozarak duygusal, sosyal, davranışsal değişimlere veya nörodejeneratif hasarlara, öğrenme ve hafıza bozukluklarına neden olabilmektedirler. Maruziyetin sonuçları maruz kalınan doza, maruziyet zamanına ve maruz kalınan maddenin karakteristik özel-liklerine göre değişim göstermektedir. Nöronal hasarlar özellikle sinir sisteminin gelişme dönem-lerinde meydana gelen maruziyetlerde daha belirgin olmaktadır. Belirtiler (öğrenme güçlüğü, otizm, dikkat eksikliği, hiperaktivite, nörodejeneratif hastalıklar) çoğunlukla birden fazla mekanizmanın birlikte etkilenmesiyle ortaya çıkmakta ve özellikle karışım hâlinde EBK'lere maruziyet sonucunda daha belirgin etkiler oluşabileceği öngörülebilmektedir. Bu çalışmada, çevrede çok yaygın olarak bulunan ve endokrin bozucu etkileri bilinen bisfenol A ve ftalatların nöroendokrin sistem ve nöro-gelişim üzerindeki toksik etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır.A An na ah h t ta ar r K Ke e l li i m me e l le er r: : Bisfenol A; nörodavranış; nöroendokrin bozucu; nörogelişim; ftalatlar; cinsel dimorfizm A AB BS S T TR RA AC CT T Endocrine disrupting chemicals (EDCs) can cause undesirable effects on many systems, including the central nervous system, in exposed organisms at different periods of life. It can be emphasized that the effects of maternal and childhood exposure may be more important and may lead to serious consequences. In recent years, EDC exposure has been associated with cognitive deficits, slow neurodevelopment, increased incidence of aggression and depression, hyperactivity and attention problems. The central nervous system operates in balance with all neurotransmitters, neuropeptide and neurohormone systems. EDCs may cause emotional, social and behavioral changes or neurodegenerative damage, learning and memory disorders by disturbing the current state of mood balance. The results of EDC exposure vary according to dose, time of exposure and the characteristics of the substance. Neuronal damage is more pronounced in exposures that occur during the developmental stages of the nervous system. Symptoms (learning disability, autism, attention deficit, hyperactivity, neurodegenerative diseases) are often the consequences of multiple mechanisms being affected together, and it can be suggested that symptoms may be more significant, particularly as a result of exposure ...