The Potential of Mushrooms in Developing Healthy Food and Biotech Products

Մակրոսկոպիկ Սնկերի Կիրառման Հեռանկարները Կոսմետոլոգիայում/Perspectives of Usage of Macrofungi in Cosmetology

“…Սնկերը պարզ էուկարիոտ, հետերոտրոֆ, սպորներով բազմացող թալոմային օրգանիզմներ են, որոնց բջջապատում առկա է խիտին: Սնկերն օժտված են ինչպես բուսական, այնպես էլ կենդանական հատկանիշներով և կազմում են առանձին թագավորություն՝ Mycota կամ Fungi: Սնկերը շատ բազմազան են և լայն տարածում ունեն աշխարհում: Նրանց վեգետատիվ մարմինը՝ միցելիումը, կազմված է թելիկներից՝ հիֆերից: Միցելիումը սինթեզում է զանազան ֆերմենտներ, որոնց օգնությամբ սնկերը քայքայում են ամենատարբեր սուբստրատներ՝ բնափայտ, բուսական մնացորդներ, գոմաղբ և այլն: Ըստ աչքով տեսանելի պտղամարմիններ առաջացնելու ունակության՝ սնկերը բաժանվում են միկրոմիցետների (բորբոսասնկեր), որոնք չեն առաջացնում կամ առաջացնում են միկրոսկոպիկ պտղամարմիններ, և մակրոմիցետների, որոնք առաջացնում են անզեն աչքով տեսանելի, ձևով ու կառուցվածքով բազմազան մսալի, կոշտ, վերգետնյա՝ էպիգեալ կամ ստորգետնյա՝ հիպոգեալ պտղամարմիններ [3,7,8]: Մակրոմիցետների խմբին են պատկանում գլխարկավոր սնկերը, աբեթասնկերը, տրյուֆելները, որոնք գիտահանրամատչելի գրականության մեջ կոչվում են սնկեր (mushrooms): Ըստ ժամանակակից Index Fungorum կարգաբանական տվյալների բազայի՝ մակրոմիցետները պատկանում են Basidiomycota և Ascomycota բաժինների Agaricomycetes և Pezizomycetes դասերին:…”

“…Հին ժամանակներից մակրոսկոպիկ սնկերը գնահատվել են որպես արժեքավոր սնունդ ըստ իրենց յուրահատուկ համի ու հոտի, ինչպես նաև դեղամիջոց: Սնկերի ջրային և սպիրտային թուրմերը կիրառվել են ավանդական բժշկության մեջ որպես հակաբորբոքային միջոց: Ճապոնիայում հայտնի ուտելի դեղասնկի՝ Շիիտակեի (Lentinula edodes) թուրմից պատրաստված թրջոցները օգտագործվել են մաշկը երիտասարդացնելու համար: Ժամանակակից գիտական տվյալները փաստում են, որ ինչպես վայրի աճող, այնպես էլ կուլտիվացվող դեղասնկերի պտղամարմիններն ու միցելիումը հարուստ են ոչ միայն սպիտակուցներով, այլև համարվում են կենսաակտիվ միացությունների (βգլուկաններ, ալկալոիդներ, ֆենոլներ, ֆլավանոիդներ, ստերոիդային և տերպենային միացություններ, թիամին, ռիբոֆլավին, նիացին, սելենիում) բնական աղբյուր [3,4,8,9,18]: Հայտնի դեղասունկ Չագայի (Inonotus obliquus) էքստրակտները պարունակում են մոտ 200 տարբեր կենսաակտիվ միացություններ (β-գլյուկաններ, գալաթթու, օքսալաթթու, պրոտոկատեխինային թթու, p-հիդրօքսիբենզաթթու, մելանին, բետուլինային թթու, բետուլին), վիտամիններ (B 5 , D) և հանքային նյութեր [16]: Լաքապատ աբեթասնկի (Ganoderma lucidum) պտղամարմիններից, սպորներից և միցելիումից անջատվել են պոլիսախարիդներ, 140-ից ավելի տրիտերպեններ, ֆենոլային և ֆլավանոիդային միացություններ (դարչնաթթու, պրոտոկատեխինային թթու), βև γ -կարոտիններ, մելանինային պիգմենտներ [4,[7][8][9], ուտելի դեղասնկեր Ձմեռային կոճղասնկից (Flammulina velutipes) և Սովորական կախասնկից (Pleurotus ostreatus)՝ լովաստատին, գլիկոզիդներ, տերպեններ, ալկալոիդներ, չհագեցած ճարպաթթուներ, ստերոիդային և ֆենոլային միացություններ [5,17,18,20] (Նկ. 1): Մակրոսկոպիկ սնկերի կիրառումը սննդակարգում նպաստում է օրգանիզմի քաշի պահպանմանը, դիմադրողականության բարձրացմանը և կանխում վաղաժամ ծերացումը: Շատ տեսակներ ցուցաբերում են իմունախթանիչ, հակաօքսիդանտային, հակամանրէային և հակաքաղցկեղային ազդեցություններ, կարգավորում են արյան մեջ գլյուկոզի և լիպիդների քանակը: Սնկային ծագման սննդային հավելումները թեյի, սուրճի, իսկ կենսապատրաստուկները պատիճների և էքստրակտների ձևով հաջողությամբ կիրառվում են տարբեր երկրներում որպես առողջարար սնունդ [5,7,8,13,23]:…”

“…Ներկայումս մակրոսկոպիկ սնկերը մեծ նշանակություն ունեն հակատարիքային կոսմետիկ միջոցների արտադրության մեջ շնորհիվ իրենց հակաօքսիդանտային, հակաբորբոքիչ, հակապիգմենտային, խոնավացնող, ռեգեներացնող և այլ հատկությունների [7][8][9]15,19,24] (աղյուսակ 1): Tremella ցեղի որոշ տեսակների ջրային էքստրակտներից անջատված պոլիսախարիդները ընկճում են մելանինի սինթեզը, դրսևորում հակապիգմենտային ու խոնավացնող ազդեցություն [25]: Սնկային խիտոզանը լայնորեն կիրառվում է կոսմետոլոգիայում որպես էմուլգացնող և հակաբորբոքիչ միջոց: Որոշ սնկերի բջջապատից անջատված խիտին-գլուկանային համալիրը օժտված է մաշկը խոնավացնող հատկությամբ, որը պաշտպանում է այն վաղաժամ ծերացումից [14]: Սնկային ծագման ֆենոլային միացությունները (կոջիկաթթու) ցուցաբերում են հակաօքսիդանտային ակտիվություն և կիրառվում մաշկի տարիքային պիգմենտացիայի դեմ [12]: Ganoderma դեղասնկերից անջատված տերպենոիդները՝ գանոդերմային և գանոդերային թթուներ, գանոդերոլ և այլն, ցուցաբերում են հակաբորբոքիչ ու իմունախթանիչ, իսկ Չագայից անջատված դի-և տրիտերպենները՝ լյարդապաշտպան և հակաքաղցկեղային ազդեցություն [16]: Սնկային տերպենները լայնորեն կիրառվում են արևապաշտպան կրեմների ու քսուկների բաղադրության մեջ [24]: Օրգանիզմի համար կարևոր է սելենիումը (Se), որը բարելավում է ոսկորների, եղունգների ու մազերի աճը: Հայտնի է, որ Agaricus bisporus (Շամպինյոն երկսպորանի) և Lentinula edodes (Շիիտակե) ուտելի սնկերը ունակ են իրենց պտղամարմիններում կուտակել Se, ինչը հաջողությամբ կիրառվում է մազերի խնամքի՝ սնկային ծագման կոսմետիկ միջոցների և շամպունների արտադրության մեջ [20]: L. edodes, P. ostreatus, G. lucidum և F. velutipes դեղասնկերի էքստրակտները կիրառվում են մաշկը փափկացնող և խոնավացնող լոսյոնների, հակաբորբոքային, երիտասարդացնող ու ռեգեներացնող քսուքների մեջ առանց ալերգիկ ռեակցիայի: Սնկային ծաման կոսմետիկ միջոցները, շնորհիվ կարոտինոիդների, վիտամինների և ֆոսֆոլիպիդների պարունակության, խթանում են մազանոթներում արյան միկրոշրջանառությունը՝ ապահովելով մաշկի առաձգականությունը (աղյուսակ 1) [6,11,12]: Tremella fuciformis, Auricularia fuscosuccinea և Fomes officinalis պտղամարմիններից անջատված պոլիսախարիդները ևս ցուցաբերում են խոնավացնող ազդեցություն և հեռանկարային են կոսմետիկ միջոցների արտադրության համար [10,24]: Մաշկի ծերացումը կանխելու նպատակով կարևոր նշանակություն ունի նաև կոլագենի և էլաստինի սինթեզի խթանումը, ինչպես նաև մաշկի բջիջների պաշտպանումը ազատ ռադիկալների ազդեցությունից: Այս տեսակետից մեծ ուշադրության են արժանի հակաօքսիդանտային ակտիվությամբ օժտված սնկային միացությունները: Ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների ազեցությամբ ակտիվանում է մելանինի սինթեզը, ինչը հանգեցնում է մաշկի պիգմենտային հետքերի, երբեմն էլ մելանոմայի առաջացման: Tremella սնկերի ջրային էքստրակտներից անջատված պոլիսախարիդները ընկճում են մելանինի սինթեզը և վերացնում մաշկի պիգմենտային հետքերը [25]: Pleurօtus տեսակների (P. ferulae, P. ostreatus) պտղամարմինների հեքսանա...…”

“…Ներկայումս բնական բաղադրիչներ պարունակող էկոլոգիապես մաքուր կոսմետիկ միջոցների նկատմամբ պահանջարկը բարձրանում է, քանի որ վերջիններս զերծ են ալերգիկ ազդեցությունից և անվտանգ: Մաշկի խնամքի սնկային արտադրանքները մածուցիկ, կիսամածուցիկ կամ հեղուկ են, կիրառվում են որպես մաքրող, սնուցող, պաշտպանիչ և երիտասարդացնող միջոցներ: Առկա են դեղաբանական և սննդային հատկություններով օժտված կոսմետիկ միջոցներ (cosmeceuticals, nutracosmetics) [8,11,21]: Մաշկի տարիքային չորացման և առաձգականության կորուստի պատճառով կարևոր է բնական կոսմետիկ միջոցների շարունակական օգտագործումը: Ժամանակակից կոսմետոլոգիայում, որպես խոնավացնող միջոց, հաջողությամբ կիրառվում են պանտոթենաթթուն, 6պալմիտոլ-L-ասկորբինաթթուն և հիալուրոնաթթուն, որոնք սինթեզվում են նաև մակրոմիցետների կողմից: Սնկերի որոշ տեսակներ արդեն իսկ ներգրավված են տարբեր կոսմետիկ միջոցների արտադրության մեջ [6][7][8]…”

Biomass Formation by Different Collections of $Pleurotus$ Spp. During Submerged Growth

“…Due to high nutritional values, Pleurotus spp. are not only gourmet food, but also nutraceuticals (i.e., nutrition and pharmaceuticals) considered as food or part of the food with health-enhancing dietary and therapeutic values [2,11,[23][24][25].…”