The social context of food preparation and consumption in greek households of the fifth and fourth centuries B.C.

Abstract

Στόχος της διατριβής είναι η συμβολή στην κατανόηση της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας στην κλασική περίοδο με όχημα το φαγητό και τη διατροφή. Μεταθέτει το ερευνητικό ενδιαφέρον για το φαγητό από τη θρησκεία και τα συμπόσια ανδρών στην οικογένεια, τη μικρότερη οικονομική και κοινωνική μονάδα όπου διδάσκονταν οι ορθές κοινωνικο-πολιτισμικές συμπεριφορές. Εξετάζει τόσο γραπτές και εικονογραφικές πηγές, όσο και αρχαιολογικά κατάλοιπα. Καταδεικνύει τη μεγάλη σημασία του αρχαιολογικού υλικό, στη συγκεκριμένη περίπτωση από αρχαία σπίτια, για την κατανόηση των διατροφικών συνηθειών. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζονται μία εισαγωγή στη διατροφή των αρχαίων Ελλήνων με έμφαση τα σιτηρά ως τη σημαντικότερη πηγή διατροφικής ενέργειας, καθώς και αρχαιολογικά ευρήματα από σπίτια του 5ου και 4ου αιώνα και γραπτές πηγές που φωτίζουν την προετοιμασία και κατανάλωση φαγητού στα αρχαία ελληνικά σπίτια συνολικά. Το δεύτερο μέρος ερευνά την εικονογραφία της προετοιμασίας και κατανάλωσης φαγητού: οι γυναίκες κυρίως προετοιμάζουν φαγητό, συνήθως ψωμί, ενώ οι άνδρες κυρίως καταναλώνουν φαγητό σε συμπόσια. Όταν οι άνδρες προετοιμάζουν φαγητό κυρίως επεξεργάζονται κρέας, πράγμα που συμβαίνει σπάνια με τις γυναίκες. Τέλος, εξετάζονται σκηνές συμποσίων γυναικών και σκηνές με το φαγητό ως ερωτικό δώρο. Στο τρίτο μέρος η προετοιμασία και η κατανάλωση του φαγητού εξετάζεται μέσα από δύο παραδείγματα πόλεων, της Ολύνθου και των Αλιέων. Η Όλυνθος ως μεγάλο εμπορικό αστικό κέντρο, και οι Αλιείς ως μία μικρή περιφερειακή πόλη. Τα αρχαιολογικά κατάλοιπα, αρχιτεκτονική και αποθέσεις δαπέδων, που σχετίζονται με την προετοιμασία και την κατανάλωση του φαγητού στις δύο αυτές πόλεις αποκαλύπτουν ποικιλομορφία συμπεριφορών σχετικά με τη διατροφή ακόμη και στην ίδια πόλη. Αυτές αποδίδονται στις διαφορετικές κοινωνικές, πολιτισμικές, και οικονομικές συνθήκες των σπιτιών που εξετάζονται. Τρία σημαντικά θέματα σχετικά με τις κοινωνικές προεκτάσεις της προετοιμασίας και της κατανάλωσης φαγητού κατά τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. εξετάζονται στο τέταρτο μέρος της διατριβής: οι οικονομικές στρατηγικές των σπιτιών και οι συνέπειές τους για την εξασφάλιση τροφής, το φαγητό και το κοινωνικό φύλο, και τα χαρακτηριστικά της ελληνικής μαγειρικής του 5ου και 4ου αιώνα. Οι γραπτές και εικονογραφικές πηγές αποκαλύπτουν πληθώρα προδιαγραφών της ελληνικής κοινωνίας σχετικά με το κοινωνικό φύλο και τη διατροφή, τόσο ως προς τα είδη των φαγητών που πρέπει ή δεν πρέπει να καταναλώνονται, όσο και στον τρόπο προετοιμασίας και κατανάλωσής τους. Επιπλέον, οι οικονομικές εξελίξεις στον ελληνικό χώρο την εποχή εκείνη οδήγησαν σε μία διαστρωμάτωση στον τομέα της μαγειρικής που συνοδεύτηκε από την ανάδειξη κατηγορίας ειδικών, των μαγείρων, την εμφάνιση τεχνικών εγχειριδίων και βιβλίων μαγειρικής. Αυτές οι εξελίξεις έφεραν το φαγητό και τις διατροφικές συνήθειες στο επίκεντρο μίας ευρύτερης προβληματικής της εποχής σχετικά με την πολυτέλεια.