STRESZCZENIECe lem pra cy by ło po rów na nia opi sów ana to micz nych ga łę zi tyl nych ner wów lę dźwio wych i na ich pod sta wie przedsta wie nie prze bie gu tych struk tur. W więk szo ści pod ręcz ni ków ana to mii ner wy te nie są do kład nie opi sa ne. Sy tu ację tę mo żna tłu ma czyć fak tem, że przez wie le lat uwa ża no je za struk tu ry bez więk sze go zna cze nia kli nicz ne go. Stan wiedzy na te mat tych ner wów przez ostat nie 30 lat ule gły zmia nie. Zwró co no uwa gę na ich funk cję i zna cze nie za rów -no w dia gno sty ce, jak i le cze niu do le gli wo ści bó lo wych dol ne go od cin ka krę go słu pa.Pod su mo wu jąc do stęp ne do nie sie nia mo że my stwier dzić, że ga łąź przy środ ko wa i bocz na dzie lą się w miej scu skrzy żo wa nia sta wu mię dzy krę go we go i dal szej czę ści gór ne go brze gu wy rost ka że bro we go, wiel kość, prze bieg i zaopa try wa ny ob szar jest ró żny dla ga łę zi bocz nej i przy środ ko wej oraz, że sta wy mię dzy krę go we są uner wio ne wielo seg men to wo. Udo wod nio no, że ga łę zie przy środ ko we są mniej sze od od po wia da ją cych im ga łę zi bocz nych oraz mają bar dziej sta ły prze bieg. Ga łę zie przy środ ko we za opa tru ją oko li cę od li nii po środ ko wej cia ła do li nii sta wu mię dzykrę go we go, na to miast ga łę zie bocz ne struk tu ry znaj du ją ce się bocz nie od li nii sta wu mię dzy krę go we go.Prze gląd pi śmien nic twa zwra ca uwa gę na trud ność okre śle nia spe cy ficz nych punk tów ana to micz nych, wzglę dem któ rych mo żna by ło by do kład nie zlo ka li zo wać ga łąź bocz ną i dal szą część ga łę zi przy środ ko wej.Dra żnie nie włó kien czu cio wych w ob rę bie ga łę zi tyl nych ner wów lę dźwio wych mo że być spo wo do wa ne pa to logią sta wów mię dzy krę go wych, de for ma cją krę go słu pa, zmia na mi prze cią że nio wy mi i po ura zo wy mi. Zna jąc ana tomicz ny prze bieg ga łę zi tyl nych ner wów rdze nio wych, na le ży pa mię tać o mo żli wo ści ich uszko dze nia pod czas mało in wa zyj nych za bie gów prze ciw bó lo wych.Słowa kluczowe: anatomia układu nerwowego, nerwy rdzeniowe, gałęzie tylne nerwów rdzeniowych, ból dolnego odcinka kręgosłupa
SUMMARYThe aim of this paper is to compare anatomic descriptions of posterior branches of the lumbar spinal nerves and, on this basis, present the location of these structures. The majority of anatomy textbooks do not describe these nerves in detail, which may be attributable to the fact that for many years they were regarded as structures of minor clinical importance. The state of knowledge on these nerves has changed within the last 30 years. Attention has been turned to their function and importance for both diagnostic practice and therapy of lower back pain.Summarising the available literature, we may conclude that the medial and lateral branches separate at the junction of the facet joint and the distal upper edge of the transverse process; that the size, course and area supplied differ between the lateral and the medial branch; and that facet joints receive multisegmental in...