Samenvatting In dit artikel wordt de relatie tussen lawaai, gedefinieerd als ongewenst geluid, en psychopathologie beschouwd. Er wordt uitgegaan van gevallen uit de klinische praktijk, waarbij lawaai een factor was die (mede) aanleiding gaf tot behandeling. In dit verband komen aan de orde: (1) de angst voor lawaai, in het kader van een fobie, posttraumatische stressstoornis of dwangneurose; (2) lawaai en bovenmatige ergernis; (3) lawaai en depressieve verschijnselen en de overgevoeligheid voor geluid bij depressie; (4) de overgevoeligheid voor geluid bij overspannenheid en bij hoofdpijn. Bij de behandeling kan gebruik worden gemaakt van exposureprocedures (bij angststoornissen), ontspanningstraining, en cognitief-gedragstherapeutische technieken.
InleidingLawaai wordt gewoonlijk gedefinieerd als geluid dat men niet wil horen (Kryter, 1985). Er is onderzoek gedaan naar de gevolgen van lawaai voor de geestelijke gezondheid. Dit richtte zich op woon-en werksituaties, met name in omgevingen waar de mens blootstaat aan lawaai van weg-en vliegverkeer (DeJoy, 1984 ;Kryter, 1985).Dergelijk onderzoek heeft aangetoond dat lawaai verband houdt met zowel lichamelijke als mentale veranderingen die meestal tijdelijk van aard zijn, maar onder bepaalde omstandigheden tot permanente stoornissen kunnen leiden. Over het verband tussen lawaai en geestelijke gezondheid is echter nog veel onduidelijk; de onderzoeksresultaten zijn op dit punt tegenstrijdig (DeJoy, 1984 ;McLean & Tarnopolsky , 1977 ;Van Kamp , 1987).Naast de akoestische kenmerken van het geluid zelf zijn diverse sociaal-psychologische variabelen van belang, met name de geestelijke en lichamelijke gesteldheid van de persoon en de sociale context waarin het geluid wordt gehoord. Onder bepaalde omstandigheden kunnen zelfs alledaagse geluiden als lawaai worden beleefd en in bepaalde gevallen een rol vervullen bij een psychiatrische stoornis. Zo beschrijven Jackson en King (1982) het geval van een autistisch jongetje dat panisch reageerde op het geluid van het doorspoelen van het toilet. Cohen (1981) beschrijft de behandeling van een 64-jarige man met een angst voor het geloei van koeien.In dit artikel zal aan de hand van een aantal gevallen uit de klinische praktijk worden ingegaan op de samenhang tussen lawaai en psychopathologie. Lawaai was steeds mede de factor die aanleiding gaf tot behandeling.Bij de beschrijving van de gevallen wordt ingegaan op de diagnostiek en worden enige aanbevelingen gedaan voor de behandeling van de stoornis. Ten slotte volgen een korte nabespreking en discussie.Er wordt achtereenvolgens aandacht besteed aan:1. Lawaai en angst. Specifieke angststoornissen die aan de orde komen zijn de fobie voor lawaai, de posttraumatische stressstoornis en de dwangneurose. 2. Lawaai en ergernis. Personen met een bepaalde karakterstructuur kunnen geluid als dermate storend ervaren dat zij behandeling zoeken.