Toplu Taşima İşletmeleri̇nde Akilli Ulaşim Si̇stem Veri̇leri̇ni̇n Büyük Veri̇ Teknoloji̇leri̇ İle Desteklenmi̇ş İş Zekâsi Mi̇mari̇si̇nde Uygulanmasi: Bi̇r Li̇teratür İncelemesi̇

Abstract

Nüfus artışlarına ve özel araç sayılarının artmasına rağmen mevcut kaynakların kısıtlı kalması sorunuyla yüz yüze kalan şehir yönetimleri ulaşım, sağlık, afet, eğitim, su, çevre temizliği, altyapı, güvenlik, konut hizmetleri gibi birçok alanda yönetimsel olarak mücadele etmektedirler. İlgili alanlarda ihtiyaç doğrultusunda beklentilerin etkin bir şekilde karşılanması akıllı şehir kavramı ile elzem çözümsel yaklaşımlar sunmakta ve olanaklar sağlamaktadır. Akıllı şehir modeli ekonomik, ergonomik, yaşam kalitesini arttıran, çevreye duyarlı, gerçek zamanlı, akıllı, sürdürülebilir, değer katan, açık fikirli, katılımcı şehir yönetimlerinin oluşturulmasında bir vizyon olarak görülmektedir. Akıllı şehir yaklaşımı ile şehir yönetimin de verinin çeşitli sistemlerle, sensörlerle, akıllı kartlarla, mobil cihazlarla vb, nesnelerin interneti (IoT) elde edilmesi, kontol takip merkezleri oluşturulması, verinin saklanması ve bilgiye ve karar mekanizmalarına dönüştürülmesi aşamalarında rol alacak bütünsel yaklaşımlar kabul edilmektedir. Gerek ulusal çapta gerekse küresel çapta akıllı şehir bilinci ve uygulamaları gün be gün artmakta gerekli stratejiler belirlenmekte ve yönetimsel olarak kaçınılmaz bir uygulama süreci haline gelmektedir. Akıllı şehirlerin yönetiminde tüm paydaşlar ile kollektif bir şekilde yönetişimin sağlanması ve etkin kararların alınması amacıyla strateji yönetimi, politika yönetimi, bütüncül hizmet yönetimi, iş yönetimi ayrılmaz bir bütün halinde değerlendirilmektedir. Akıllı şehir eko-sistemin de tüm paydaşların koordine olması gereken, hayati önem arz eden bir uygulamada akıllı ulaşım sistemleridir. Bilgi ve iletişim destekli, çoğulcu, doğacı, güvenli, bütünleşik ulaşım olanakları sunan akıllı ulaşım sistemleri, akıllı şehir üzerindeki tam olarak etkilerin açıklayıcı bir şekilde ortaya konulması rolü ve etkilerinin belirlenmesi sürdürülebilir, verimli, akıllı şehir yönetimleri için önemlidir. Kalabalıklaşan, çevre kirliliği artan, ulaşım problemlerinin arttığı, yakıt ve motorlu araç masraflarının çoğaldığı, motorlu taşıtların insan sağlığına zarar vermeyi arttırdığı, zaman verimliliğinin düştüğü şehirlerde akıllı ulaşımın, akıllı şehirlerin yönetilmesinde yüksek katsayılı katma değer üreten bir değişken olduğu aşikardır. Her ne kadar ilk bakışta akıllı ulaşımda toplu ulaşımın yaygın kullanımı, yaya, bisiklet odaklı yeşil, sürdürülebilir çözümler ilk sırayı alsa da akıllı ulaşım ve akıllı toplu taşıma sistemlerinin doğru bir şekilde işletmelere uygulanabilmesi için yönetim bilişim sistemleri çerçevesinde entegre altyapı sistemlerin kurulması, güncel en uygun sistemlerin kullanılması (IoT, büyük veri teknolojileri, iş zekâsı uygulamaları ve veri tabanı vb), sürdürülmesi, karar destek sistemleriyle uygulanması, bilişim alt yapısının doğru kurgulanması gerekmektedir. Diğer yandan; yaya, bisiklet gibi alternatif doğacı yöntemlerin verimli ve bütünleşik, güvenli bir şekilde sürdürülebilir bir hizmet sunması için optimizasyon çalışmalarına, iş zekâsı sistemlerine daha geniş çerçevede düşünüldüğünde bütünleşik karar destek sistemlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Akıllı şehirlerin yönetimi, akıllı insanlar ve akıllı sistemler ile gerçekleşeceği, bunun akıllı ulaşım sistemleriyle ve akıllı toplu ulaşım sistemlerinin veri odaklı işletmeler ile aktif, bütünleşik açık fikirli çalışan paydaşlarla destekleneceği genel anlamda kabul edilmektedir. Bu çalışmada toplu taşıma işletmelerinde akıllı ulaşım sistem verilerinin büyük veri teknolojileri ile desteklenmiş iş zekâsının mimarisinde uygulanması konusu literatür taraması yapılarak incelenmiştir.