Tracing the decline of Yugoslav identity: a case for ‘invisible’ ethnic cleansing

Abstract

Tracing the decline of Yugoslav identity: a case for ‘invisible’ ethnic cleansingThis essay explores the concept of invisible ethnic cleansing by examining the remaining group of self-identifying Yugoslavs who continue to identify themselves as such despite the break-up of Yugoslavia, the country that shaped and constituted the focal point of their identity. The analysis argues that the lack of recognition of the Yugoslav identity during the country’s disintegration as well as afterwards in the individual republics befitted the new nationalistic and distinctly anti-Yugoslav narratives adopted by individual post-Yugoslav republics. The sheer existence and acknowledgment of the Yugoslav identity could therefore disprove the new nationalistic tenets. The essay begins by setting up an analytical framework for the study of invisible ethnic cleansing and Yugoslav identity by examining the concepts of ethnic cleansing, nationalism, group destruction and ethnicity. It goes on to establish the historical background for Yugoslavia’s break up and looks at Yugoslavia’s ‘nationalities policy’, the break up itself and the role of the West and the Western media. Finally, the study identifies the hegemonic power of current nation-states reflected in the media, education and government-sponsored intellectual efforts, as those that control the image of the past can erase from it the memory of the disappeared states and the identities connected to them. The bulk of the analysis and the conclusions drawn were based on personal memoires and accounts of self-identifying Yugoslavs in order to preserve the memories of marginalized and forgotten groups as well as to stress the importance of counter-memory, which can challenge the narrative promoted by dominant groups and oppressive states. Moreover, the novel concept of invisible ethnic cleansing introduced will allow scholars to examine the loss of supranational identities, which accompany the dissolutions of multinational states. Jak ginie tożsamość jugosłowiańska: przypadek „niewidzialnej” czystki etnicznejEsej podejmuje kwestię niewidzialnej czystki etnicznej, w oparciu o badania nad grupą osób samoidentyfikujących się jako Jugosłowianie, które nadal tak właśnie siebie identyfikują pomimo rozpadu Jugoslawii - kraju, który ukształtował ich tożsamość i stworzył dla niej punkt odniesienia. Analiza dowodzi, że nieuznawanie tożsamości jugosłowiańskiej w okresie dezintegracji Jugosławii i po rozpadzie tego kraju w poszczególnych republikach przyniosło nowe nacjonalistyczne i wyraźnie antyjugosłowiańskie narracje przyjęte przez poszczególne republiki postjugosłowiańskie. Samo istnienie i uznanie tożsamości jugosłowiańskiej mogłoby zatem podważać nowo wyznaczone nacjonalistyczne cele. Autorka najpierw wyznacza ramy analitycznego podejścia do niewidzialnej czystki etnicznej i tożsamości jugosłowiańskiej poprzez analizę takich pojęć, jak: czystka etniczna, nacjonalizm, destrukcja grupy i etniczność. Następnie przechodzi do omówienia historycznego tła rozpadu Jugosławii i „polityki narodowościowej” Jugosławii, samego rozpadu kraju oraz roli, jaką odegrał Zachód i media zachodnie. Ostatnia część opracowania zawiera ustalenia odnoszące się do hegemonii władzy współczesnych państw narodowych, która odzwierciedla się w mediach, szkolnictwie i wspieranych przez rząd wysiłkach intelektualnych, ci bowiem którzy zawiadują obrazem przeszłości mogą z niej wymazać pamięć o państwach, które przestały istnieć i o związanych z nimi tożsamościach. Analiza i wnioski w zasadniczej części opierają się na wspomnieniach osobistych i relacjach samoidentyfikujących się Jugosłowian, którzy dążą do zachowania pamięci o marginalizowanych i zapomnianych grupach, jak też podkreślenia wagi kontrpamięci, mogącej stać się wyzwaniem dla narracji promowanej przez grupy dominujące i opresyjne państwa. Ponadto, wprowadzona tu nowa koncepcja niewidzialnej czystki etnicznej pozwoli badaczom zgłębiać utratę tożsamości ponadnarodowych, która towarzyszy rozpadowi państw wielonarodowościowych.