Transition entre les cultures néolithiques de Sesklo et de Dimini : les catégories céramiques

Abstract

Les données des fouilles récentes de l'Éphorie de Larissa (Plateia Magoula Zarkoit, Makrychori 2) ainsi qu'un réexamen statistique des fouilles de V. Milojcic (Arapi, Otzaki, entre autres) ont permis de préciser la transition entre la culture néolithique thessalienne de Sesklo et celle de Dimini. Il s'agit, à l'échelle de l'ensemble de la péninsule balkanique, d'un moment de transformation historique majeure. Les analyses montrent en fait que seule l'apparition d'une céramique noire polie est un élément réellement nouveau. Pour les autres catégories de céramique, on peut montrer, tant dans les formes que dans les décors ou le• techniques, qu'elles résultent d'expérimentations et d'évolutions technologiques progressive•, issues de la culture de Sesklo. On pourrait ainsi distinguer successivement une phase Sesklo tardive, une phase de transition dite «de Zarko», une première phase Dimini dite «Larissa» (au sens redéfini ici) et une seconde phase dite « Tsangli ». Ce moment de transition se caractéri»• néanmoins par une baisse quantitative de la céramique fine, monochrome ou décorée. περίληψη Τό πέρασμα από τό νεολιθικό πολιτισμό τοΰ Σέσκλου στον πολιτισμό τοΰ Διμηνίου : οι κατηγορίες της κεραμεικής.Σ. 1-58 Τά αποτελέσματα τών πρόσφατων ανασκαφών της Εφορείας της Λάρισας (Πλατειά Μαγούλα Ζάρκου, Μακρυχώρι 2) καθώς καί μιά νέα στατιστική μελέτη τών ανασκαφών τοϋ V. Milojcic ('Αράπη, Ότζάκι μεταξύ άλλων) επέτρεψαν νά προσδιορισθεί τό πέρασμα άπό τό νεολιθικό Θεσσαλικό πολιτισμό του Σέσκλου σ αυτόν τοϋ Διμηνιού. Σ' δλη τή βαλκανική χερσόνηνο πρόκειται γιά μιά περίοδος μείζονος ιστορικής μεταβολής. Άπό τίς αναλύσεις δμως φαίνεται βτι μόνο ή εμφάνιση της μαύρης στιλπνής κεραμεικής είναι ουσιαστικά καινούργιο στοιχείο. Γιά τίς άλλες κατηγορίες κεραμεικής μπορούμε νά αποδείξουμε τόσο στά σχήματα δσο καί στή διακόσμηση ή τήν τεχνική δτι είναι αποτέλεσμα δοκιμών καί προοδευτικών τεχνολογικών εξελίξεων πού προέρχονται άπο τόν πολιτισμό τοϋ Σέσκλου. Έτσι μπορούμε νά αναγνωρίσουμε διαδοχικά μιά ύστερη φάση του Σέσκλου, μιά μεταβατική φάση ονομαζόμενη «του Ζάρκου», μιά πρώτη φάση τοϋ Διμηνίου ονομαζόμενη «Λάρισα» (με τό νέο ορισμό πού δίνουμε έδώ) καί μιά δεύτερη φάση πού ονομάζεται « Τσαγγλί ». Αυτή ή μεταβατική περίοδος χαρακτηρίζεται Ομως άπό μία ποσοτική μείωση της λεπτής μονόχρωμης ή διακοσμημένης κεραμεικής.

The Middle–late Neolithic Transition at Kouphovouno

“…3 and 4). This experimentation is characteristic of much of the Balkan peninsula, for example with the introduction of a manganese pigment on various wares including Thessalian Black-on-Red and the Graphite ceramics of northern Greece and Bulgaria (Farnsworth and Simmons 1963; Letsch and Noll 1983; Demoule, Gallis and Manolakakis 1988, 23, 55; Schneider et al . 1991).…”

Neolithic Pottery Production in Southeast Thessaly Through the Application of Petrography and Mineralogy

“…After a century of archaeological research on the Greek Neolithic (7000-4000 BCE), Thessaly remains one of the most extensively investigated areas of Greece, characterized by dense habitation. Pottery is one of the most distinctive elements of this Neolithic material culture, demonstrating numerous decorated and plain ware categories (Demoule et al, 1988;Hauptmann and Milojčić, 1969;Milojčić, 1959;Milojčić -von Zumbusch, 1971;Mottier, 1981;Reingruber, 2008;Weißhaar, 1989). This paper aims to provide a comparative study and an analytical examination of the ceramic assemblages from Visviki and Agrokipiou Magoula, along with a rich sample set of raw materials from Velestino, to: a) characterise petrographically the local pottery production, and b) identify the local fabric recipes.…”

Δίκτυα Ανταλλαγής Της Κεραμικής Κατά Τη Μέση Και Νεότερη Νεολιθική Στη Θεσσαλία

“…Milojčić (Milojčić 1960), τον Δ.Ρ. Θεοχάρη (Θεοχάρης 1973α) και τον Κ. Γαλλή (Gallis 1987, Γαλλής 1992, Γαλλής 1996, Demoule et al 1988, με αποτέλεσμα σήμερα να έχουμε μια αρκετά ξεκάθαρη εικόνα της κεραμικής τυπολογίας μέσα στο χρόνο. Το τυπολογικό -χρονολογικό σχήμα που δεχόμαστε σήμερα διακρίνει τις εξής υποπεριόδους (Andreou et al 1996:538, Table 1 για τις χρονολογήσεις σε απόλυτα βαθμολογημένα έτη π.Χ., και Γαλλής 1996α:28, Εικ.…”

“…Αυτή η στρωματογραφική συνύπαρξη οδήγησε στην πρωιμότερη χρονολόγηση της μαύρης στιλβωμένης κεραμικής στην πρώτη φάση της ΝΝ, η οποία έκτοτε ονομάζεται φάση Τσαγγλί-Λάρισα (Γαλλής 1996β:121). 22 Ως πρωτοτεφρή χαρακτηρίζεται η κεραμική που έχει πορτοκαλέρυθρη εξωτερική επιφάνεια, μερικές φορές με "ξεστή" διακόσμηση, και τεφρή εσωτερική επιφάνεια (Demoule et al 1988(Demoule et al :17, Γαλλής 1992(Demoule et al :50, Θεοχάρης 1981. Θεωρείται πρόδρομη κατηγορία της τεφρής και χαρακτηρίζει τη μεταβατική φάση από τη ΜΝΙΙΙ στη ΝΝΙ (Γαλλής 1992:48, 50).…”

“…Η κεραμική με πολύχρωμη διακόσμηση της φάσης Τσαγγλί-Λάρισα δε διαχωρίζεται με ευκολία από την αντίστοιχη πολύχρωμη κεραμική της επόμενης φάσης Αράπη• σε κάθε περίπτωση, παρουσιάζει ποικιλία γραμμικών μοτίβων, ενώ το σχήμα που απαντάται συχνότερα σε αυτήν την κατηγορία είναι η φρουτιέρα (Hauptmann & Milojčić 1969:19-48 Tafel II-IV, 1-4.7-8, Θεοχάρης 1981:121-128 Εικ. 74-76,79-82, Hauptmann 1981:77-110, Γαλλής 1985, Gallis 1987, Demoule et al 1988:17-41 Fig. 7-16, Γαλλής 1992).…”