Türk Coğrafyaciliğinda Dört Gelenek: Ampi̇ri̇k Bi̇r Anali̇z

Abstract

ÖzetBu çalışmada, ilk defa Amerikan coğrafyacı William Pattison tarafından 1964 yılında kavramsal çerçevesi çizilen coğrafyanın dört geleneği, Türk coğrafyacılığının tarihsel gelişiminin daha iyi bir anlayışının elde edilmesi amacıyla disiplin özelinde incelenmiştir. Bu amaçla, Türk coğrafyacıları tarafından 1943-2016 yılları arasında üretilen doktora tezleri ait oldukları coğrafi geleneğe göre sınıflandırılarak analiz edilmiştir. Çalışmanın bulguları, tüm periyot dikkate alındığında, en baskın pratiğin bölgesel geleneğe ait olduğunu; bunu yerbilimi geleneği ile mekansal geleneğin izlediğini ortaya koymaktadır. Türk coğrafyacılığında tarihsel olarak en zayıf pratik ise insan-çevre geleneğine aittir. Dört geleneğin Türk coğrafyacılığındaki örüntüsü, 1943-1989 yılları arasında yerbilimi geleneğinin; 1990-2016 yılları arasında ise bölgesel geleneğin baskınlığıyla karakterize olmaktadır. Coğrafi geleneklerin Türk coğrafyacılığı özelindeki bu kompozisyonu, 1990 öncesi dönemdeki yerbilimi geleneğinin ve merkez üniversitelerin egemenliğinin, 1990 sonrasında bölgesel gelenek ve çevre üniversitelerin egemenliğiyle yer değiştirdiğini; bu bakımdan, Türk coğrafyacılığının güncel kompozisyonunun geleneksel coğrafya pratikleri ile çağdaş coğrafya pratiklerinin birlikte, yan yana yaşadığı bir örüntüyle karakterize olduğunu göstermektedir. AbstractIn this study, the four traditions of geography whose conceptual framework was for the first time drawn by William Pattison in 1964, empirically analyzed in the context of modern Turkish geography to have a better understanding of development of the discipline in Turkey. For this purpose, Ph.D. thesis written by geographers from 1943 to 2016 have been classified and then analyzed according to the traditions they belong to. Results show that the area studies (regional) tradition constitutes the most dominant form of disciplinary practice, followed by the earth-science and the spatial traditions. The man-land tradition is characterized by the weakest practice in Turkish geography historically. However, such a pattern shows periodical changes. While in the first period between 1943-1989 the earth-science tradition was the leading one, in the second period between 1990-2016 the area studies (regional) tradition became the dominant form of scientific practice in the discipline. This pattern reveals that the dominance of the earth-science tradition and the leading universities in the pre-1990 period of Turkish geography were replaced by the dominance of the regional tradition and peripheral universities after 1990s. In this respect, the study concludes that the contemporary composition of Turkish geography is characterized by a pattern in which traditional geographical practices and contemporary geographical practices have a sort of symbiosis.

Türk Beşeri̇ Coğrafyasinda Yeni̇leşme Eği̇li̇mleri̇: Deği̇şi̇m Aktörleri̇ni̇n Perspekti̇fi̇nden Bi̇r Değerlendi̇rme

“…Zaten kurumsal yapıdaki bir değişimin, örgütsel ilişkileri yeniden tanımlamayı ve rolleri yeniden düzenlemeyi gerektiren kapsamlı bir girişim olduğu kabul edilmektedir (Törümen, 2002:188). Çalışmanın değişim sürecine ilişkin bulguları, Türk beşeri coğrafyasının son yıllarda bilimsel pratikler bakımından onun için yeni sayılabilecek bazı gelişmelere sahne olduğuna (Bekaroğlu, 2014;Bekaroğlu ve Yavan, 2013, 2018Özgür ve Yavan, 2013;Yavan, 2012) ve yeni nesil coğrafyacıların çeşitli yönlerden bir keşif ve konumlandırma dönemi yaşadığına (Özgür, 2014) ilişkin sonuçlar sunan önceki çalışmaları nitel olarak desteklemiştir.…”

“…Nitel bir araştırma olarak tasarlanan bu makale, literatürde Türk beşeri coğrafyasında 2000'li yıllardan itibaren yaşandığı ileri sürülen canlanma ve yenileşme döneminin güncel durumunun ve geleceğinin aktörlerin perspektifinden nasıl görüldüğünü, görüşme ve odak grup görüşmesi tekniklerini kullanarak anlamaya çalışmıştır. Bu yüzden bu yazı, Türk coğrafyasının tarihine ilişkin çoğunlukla literatür değerlendirmesi (Gümüşçü, 1992), doküman ve nicel veri analizi (Bekaroğlu ve Yavan, 2013, 2018Yavan, 2005aYavan, , 2012 veya gözlemlere dayanan (Kaya, 2010b) önceki çalışmalardan araştırma stratejisi ve veri toplama tekniği, dolayısıyla da yöntem bakımından ayrılmaktadır. Bu çalışmadaki disiplinin tarihine farklı bir yaklaşımla (anlamacı ve yorumlayıcı) ve metodolojiyle (nitel yöntemle) gerçekleştirilen içeriden bakış, olayların ve süreçlerin bizzat onu yaşayanların deneyimlerinden yola çıkılarak incelenmesini, bunların iç yüzünün ve derinliğinin daha fazla anlaşılmasını sağlamıştır.…”

“…Geçen bir asırlık süre içinde Türk coğrafyasının akademik gelişimine ve gösterdiği performansa ilişkin olarak genellikle iyimser veya övgücü bir bakış açısıyla ya da yorumsuz yazılmış çok sayıda çalışma yapılmıştır (Akkan, 1972(Akkan, , 1998Akyol, 1943aAkyol, , 1943bAkyol, , 1943cBilgin, 1961;Darkot, 1951;Doğanay, 1995;Erinç, 1973Erinç, , 1997Erol, 1993;Gürsoy, 1975;Hütteroth, 1992;Kara, 1998;Kayan, 2000;Koçman, 1999;Özçağlar, 1998;Özey, 1998;Tunçel, Yiğit ve Çelikbağ, 2010;Tümertekin, 1971Tümertekin, , 2001Yiğit, 1996). Bununla birlikte, özellikle 2000'li yılların başından beri, disiplin içinden ve dışından Türkiye'de coğrafya biliminin kendisini anlamasına, geçmişin sorgulanmasına ve yeniden anlamlandırılmasına yönelik girişimlerin sayısında önemli bir artış olduğu da gözlenmektedir (Arı, 2017;Arı ve Köse, 2005;Bekaroğlu, 2014Bekaroğlu, , 2016Bekaroğlu ve Sarış, 2017;Bekaroğlu ve Özdemir, 2014;Bekaroğlu ve Yavan, 2013, 2018Durgun, 2011;Gümüşçü, 2012;Karabulut, 2012;Kaya, 2005Kaya, , 2010aKaya, , 2010bÖzgür, 2014;Özgür ve Yavan, 2013;Pérouse, 2012;Tekeli, 2012;Tuysuz ve Yavan, 2012;Yavan, 2005a…”

Yeni̇li̇k Ve Bi̇li̇msel Geli̇şme: Türk Coğrafya Tartişma Li̇stesi̇ni̇n (Cografya) İçeri̇k Anali̇zi̇ (1997-2012)

“…Uninformed about these developments, Turkish geography, on the other hand, portrayed deterministic-regional characteristics. Both the changing charter of the Western Geography (Arı, 2002;2003;Arı and Köse, 2005;Kaya, 2005;Karabulut, 2005; and unchanging character of Turkish geography (Yavan, 2005a;Tuysuz and Yavan, 2012;Perouse, 2012;Anlı, 2016;Bekaroğlu and Yavan, 2018;Yavan and Kurtar Anlı, 2018;Özgür, 2018) well documented by some recent studies. Some 4000 messages were exchanged in the List during the 15 years that it was functional.…”

Approaches to Philosophy of Space in Geography

“…In Turkey, the seven geographical regions created in 1941 constitutes an example of metageography and we can call them as "seven-region myth" Our geographic knowledge has been shaped to a great extent on this metageography. Although this regional spatial framework has been criticized in many studies, it still exists (Özey, 2006;Tüysüz and Yavan, 2012;Ünlü, 2014;Bilgili, 2016b;Özgen, 2017;Kocalar, 2017;Özgür, 2018a;Balcı, 2018;Bekaroğlu and Yavan, 2018;Yavan and Kurtar Anlı, 2018;Arı, 2019). In this study, we want to draw attention to the perception of regional geography as metageography in addition to the mentioned criticisms.…”