Türki̇ye’de Alevi̇li̇k- Bektaşi̇li̇kle İlgi̇li̇ Hazirlanan Sözlükleri̇ Eleşti̇rel Okuma Denemesi̇

Abstract

Türkiye'de Alevîlik ve Bektaşîlikle ilgili son yıllarda pek çok çalışma ortaya konulmuştur. Alevî-Bektaşî kültürünün farklı yönleri ile ilgili yapılan alan araştırmaları sayesinde pek çok yeni terim akademik alanlarda tanınmaya başlamıştır. Farklı yörelerdeki Alevî-Bektaşî sahalarından derlenen yeni terimlerin toplu olarak araştırmacıların hizmetine sunulacağı sözlüklere ihtiyaç olmasına rağmen bu konuda hazırlanan sözlük çalışmaları ne yazık ki arzu edilen seviyede değildir. Esat Korkmaz'ın 1993 yılında yayımladığı sözlük 2014 yılına kadar bu alandaki tek sözlük olarak kalmıştır. 2014'te Alper Çağlayan, küçük bir sözlük yayımlamıştır ve 2019 yılında Yılmaz Soyyer ve Ahmet Gökbel art arda Alevîlik ve Bektaşîlik terimleri sözlüğü yayımlamışlardır. Bu çalışmada, bu dört sözlük, kaynak kullanımları, Alevîlik ve Bektaşîliği nasıl tanımladıkları, bu alanda çalışma yapmanın zorlukları ve bu zorlukların sözlüklere nasıl yansıdığı bakımından ele alınmıştır. Sözlüklerin madde özellikleri ve kaynak kullanımları tablo biçiminde karşılaştırılmıştır. Yazarların, bazı terimlere getirdikleri açıklamalar eleştirel bir gözle karşılaştırılarak Alevîlik konusunda nasıl bir bakış açısı sergiledikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Sözlüklerde ele alınan terimler değerlendirilerek, yazarların özellikle ağırlık verdiği alanların olup olmadığı incelenmiştir. Alevîlik-Bektaşilik gibi inançla ilgili bir alanda, Alevîlerin kendilerini nasıl algıladıkları ve Alevî-Bektâşî terminolojisini açıklama görevini üstlenmiş sözlük yazarlarının bazı terimleri açıklarken Alevîlerin anlam dünyasına göre mi kendi anlam dünyalarına göre mi açıklama yaptıkları tespit edilmeye çalışılmıştır. Son olarak da Alevîlik ve Bektaşîliğe dair hazırlanabilecek yeni bir sözlük önerisinde bulunulmuştur.