Türkiye ekonomisinin sektörel istihdam dinamiklerine küreselleşme ve teknolojik gelişme üzerinden ampirik bir bakış: ARDL ve DOLS yöntemlerinden kanıtlar

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı, küreselleşme ve teknolojik gelişmenin Türkiye’deki sektörel istihdam üzerindeki etkilerini incelemektir. Bu doğrultuda, küreselleşme endeksi ve teknolojik gelişme göstergesi olarak AR-GE harcamalarının tarım, sanayi ve hizmet sektörlerinde yarattığı istihdam dinamikleri analiz edilmiştir. Çalışmada 1991-2021 dönemi yıllık verileri kullanılarak ARDL ve DOLS tahmincileri aracılığıyla sektörel düzeyde uzun ve kısa dönem ilişkiler Türkiye örneğinde analiz edilmiştir. ARDL modeli, uzun dönem ilişkilerin yanı sıra kısa dönem dinamiklerin eşzamanlı olarak incelenmesine olanak sağlarken, DOLS tahmincisi eşbütünleşme analizinde elde edilen bulguların sağlamlığını test etmeye olanak sağlamaktadır. Buna göre, Türkiye için tarım, sanayi ve hizmet sektörlerine yönelik üç ayrı model kurulmuş ve her sektör ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Küreselleşme endeksi ve AR-GE harcamalarının tarım sektöründe istihdamı olumsuz etkilediği görülmüştür. Küreselleşme ve teknolojik ilerlemeler tarım sektöründe istihdamı azaltırken, sanayi ve hizmet sektörlerinde artırıcı etkiye sahiptir. Özellikle hizmet sektöründe AR-GE harcamalarının istihdam üzerindeki olumlu etkisi sanayiye göre daha yüksek bulunmuştur. Sanayi sektöründe ise küreselleşmenin yeni teknolojilerle entegrasyonu destekleyerek istihdam artışını teşvik ettiği gözlemlenmiştir. Çalışmanın bulguları, ekonomik politika yapıcıları için küreselleşme ve teknolojik gelişmelerin sektörel istihdam üzerindeki etkilerine dair önemli çıkarımlar sunmaktadır. Türkiye örneğinde küreselleşme ve teknolojik gelişmenin sektörel istihdam oranları üzerindeki etkisine ilişkin çalışmalar sınırlıdır. Bu çalışma, ARDL ve DOLS tahmincisini kullanarak tarım, sanayi ve hizmetler sektörlerindeki istihdam oranlarını ayrı ayrı analiz ederek literatüre önemli bir katkı sağlamaktadır. Zaman serisi analizlerinde ARDL ve DOLS yöntemlerinin birlikte kullanılması, elde edilen sonuçların doğruluğunu artırması ve daha geniş bir bakış açısı sağlaması açısından önemli bir yenilik sunmaktadır. Bu yöntemlerin kullanılması, küreselleşme ve teknolojik gelişmenin sektörel düzeydeki etkilerinin daha net bir şekilde ortaya konulmasına yardımcı olmaktadır.